Source: http://www.maukkha.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1373:-bhsoh-&catid=interview&Itemid=270
ေမး။ ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္မွာ `ဦးခိုင္ဦးေမာင္ ေက်ာင္း´လို႔ လူသိ မ်ားတဲ႔ BHSOH ေက်ာင္းကို ဘယ္ တုန္းက စတည္ေထာင္ ျဖစ္တာလဲ။ ဘယ္လို ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ေစ႔ေစာ္မႈ ေတြ ကေန ျဖစ္လာတာလဲ ဆရာၾကီး ခင္ဗ်ား။
က်ေနာ္႔ရဲ႕ ငယ္ငယ္တုန္းကတည္းက အဓိက၀ါသနာက ေက်ာင္းဆရာျဖစ္တယ္။ ဒါ႔ေၾကာင္႔ ျပည္တြင္းမွာ ၁၉၆၄ မွ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ထိ အလယ္တန္းျပ၊ အထက္တန္းျပနဲ႔ အထက္တန္း
ေက်ာင္းအုပ္ တာ၀န္ေတြ ကို အႏွစ္၂၀ နီးပါး ထမ္းေဆာင္ခဲ႔တယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္း ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္ကို ထြက္လာေတာ႔ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြအတြက္ ပညာေရး ကြက္လပ္ ျဖည့္ေပးဖို႔ေတြ အမ်ားႀကီးေတြ႔လာရတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ၀ါသနာနဲ႔ ေစတနာအရ ဒီေက်ာင္း BHSOH ကို ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ ဇြန္လမွာ လက္ရွိ ေက်ာင္းတည္ေနရာ ျဖစ္တဲ႔ မယ္ပ ေက်းရြာ၊ မဲေဆာက္ၿမိဳ႕၊ တက္ခ္ခရိုင္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ စတည္ေထာင္ခဲ႔ပါတယ္။
ေမး။ ဆရာႀကီးရဲ႕ တပည္႔ေက်ာင္းသားေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရး မိသားစုေတြ ထဲကပဲလား၊ သူတို႔ရဲ႕ ေနာက္ခံ အေျခအေန၊ ေဒသ၊ လူမ်ိဳးေရး အေျခအေနေတြ ေျပာျပေပးပါခင္ဗ်ာ။ တပည္႔ေဟာင္း ရဲေဘာ္ေတြ အေၾကာင္းလည္း ေျပာပါဦး။
ေတာ္လွန္ေရးမိသားစုေတြထဲကေရာ၊ တျခားဆင္းရဲတဲ႔ အလႊာကလူမ်ိဳးစံု၊ ဘာသာစံုကေလးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေနာက္ခံအေျခအေနကို ေျပာရရင္ေတာ႔ စစ္အာဏာရွင္တို႔ရဲ႕ ရက္စက္ရမ္းကားမႈႏွင္႔ လူမဆန္မႈေတြေၾကာင္႔ တိုင္းရင္း သား ေဒသေတြမွာ မိမဲ႔ဖမဲ႔နဲ႔ ခိုကိုးရာမဲ႔တဲ႔ ကေလးအေရအတြက္ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ ပိုမို မ်ားျပားလာတယ္။ ဒီကေလးေတြ ကို ဒီအတိုင္း ဥေပကၡာျပဳထားလို႔ မရဘူးေလ။ ဒါေၾကာင္႔ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေကၽြးေမးြေစာင္႔ေရွာက္ ပညာသင္ေပးေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီခိုကိုးရာမဲ႔ ကေလးေတြကေတာ႔ လူမ်ိဳးစံု ေဒသစံုကျဖစ္တယ္။ ဗမာ၊ ရခိုင္၊ ကရင္၊ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ မြန္၊ ပအို႔၊ လားဟူ၊ ရွမ္းစတဲ႔ လူမ်ဳိး ေနာက္ခံေပါင္းစံုကေန လာၾကတာပါ။ ကိုးကြယ္တဲ႔ ဘာသာကေတာ႔ ခရစ္ယန္၊ ဗုဒၶ ၊ အစၥလမ္ႏွင္႔ ဟိႏၵဴတို႔ျဖစ္တယ္။ ABSDF ေက်ာင္းသား တပ္မေတာ္က ေက်ာင္းသားေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုေတာ႔ မာနယ္ပေလာ၊ ေကာ္မူးရာ၊ ABSDF တပ္ရင္း ၂၀၉၊ ထိုင္းျမန္မာ နယ္စပ္ ေတာင္ပိုင္းနဲ႔ မြန္ျပည္သစ္ပါတီရဲ႕ ေနရာေတြမွာ အဂၤလိပ္စာ အဓိကထား သင္ေပးခဲ႔ဖူးပါတယ္။ အဲဒီ တပည္႔ ေက်ာင္းသားေတြထဲက အမွတ္အရဆံုးႏွင္႔ ေလးစားတန္ဖိုး အထားရဆံုးကေတာ႔ ရန္သူ႔ လက္ခ်က္နဲ႔ က်ဆံုးသြားခဲ႔ၾကတဲ႔ ေမာင္ေဇာ္ထြန္း (ေဆးတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား) နဲ႔ ေမာင္ျမင္႔ေအး (ဒု-ရင္းမွူးတပ္ရင္း ၂၀၉) တို႔ပါပဲ။
ေမး။ ရခုိင္လူမ်ိဳးျဖစ္တဲ႔ ဆရာႀကီးအေနနဲ႔ လူမ်ိဳးစံု တပည္႔ေတြ၊ ဆရာ ေတြနဲ႔ ဆက္ဆံရတာ အခက္အခဲရွိမရွိ။
ေမတၱာႏွင္႔ေစတနာေပၚ အေျခခံဆက္ဆံေတာ႔ ဘာမွ ႀကီးႀကီးမားမား အခက္အခဲမရွိပါဘူး၊ တခ်ိဳ႕ ဘာသာစကားက လြဲလို႔ေပါ႔ေလ။
ေမး။ ျပည္တြင္းမွာ ဆရာလုပ္ခဲ႔တဲ႔ အေတြ႕အႀကံဳ ေျပာပါဦး၊ သင္ၾကား ေရးမွအစ နယ္စပ္ေက်ာင္းေတြနဲ႔ ဘယ္လို ကြာျခားမႈ ရွိပါသလဲ။
ျပည္တြင္းမွာ ဆရာလုပ္ခဲ႔တဲ႔ အေတြ႔အႀကံဳကို ေျပာရရင္ေတာ႔ ေရႊေတာင္ ျမိဳ႕နယ္၊ တရုပ္ေမွာ္ အ.လ.က မွာ အလယ္တန္းျပ၊ ၀က္ထီးကန္ အထကနဲ႔ ကမာရြတ္ အထက(၂) တို႔မွာ အထက္တန္းျပ (အဲဒီ ေက်ာင္းမွာ စာသင္ႏွစ္ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္ မွ ၁၉၈၀ထိ)၊ အင္းစိန္ေထာင္မွာ ႏိုင္ငံေရးမႈး ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေဟာင္း ေက်ာ္ေဇာရဲ႕ `ျပည္သူသို႔ ပန္ၾကားခ်က္´ စာတမ္းျဖန္႔ေ၀မႈနဲ႔ အင္းစိန္ေထာင္ထဲ ၄ ႏွစ္ေက်ာ္ ၅ ႏွစ္နီးပါး အထိမ္းသိမ္းခံရတယ္။ ေနာက္ ၁၉၈၀ က်ေတာ႔ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင္႔နဲ႔ လြတ္လာတယ္။ ရန္ကုန္ ေျမာက္ဥကၠလာပနဲ႔ မဂၤလာဒံုတို႔္မွာ က်ဴရွင္ျပခဲ႔တာ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္ထိပါပဲ။
၁၉၈၄ ခုႏွစ္တြင္ အထိမ္းသိမ္းခံ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသား အမႈထမ္းမ်ားကို မူလတာ၀န္ ျပန္ခန္႔ထားေပးတယ္။ လွည္းကူးၿမိဳ႕နယ္ ၾကာအင္း အထက္တန္းေက်ာင္းမွာ အ-ထ-က ျပ အျဖစ္ ခန္႔ထားခံရတယ္။ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္မွာ ေက်ာင္းအုပ္ရာထူး တိုးျမွင္႔ခံရတယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အေရးအခင္း အၿပီးမွာ ေတာ္လွန္ေရး နယ္ေျမကို ေရာက္ရွိခဲ႔ပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ ရိုးရာ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဓေလ႔ထံုးစံအရ ခ်စ္ခင္ေလးစားၿပီး တတ္ႏိုင္သေလာက္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီ ပံ႔ပိုးမွႈေတြ လုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ ေက်းလက္ေဒသေန ျပည္သူမ်ားၾကားမွာ ယဥ္ေက်းမွႈကို တန္ဖိုးထားၾကျပီး၊ ၿမိဳ႕ျပ လူအဖြဲ႔ အစည္းက်ေတာ႔ အားနည္းၾကတယ္။
နယ္စပ္ေဒသ ေက်ာင္းေတြမွာေတာ႔ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသား အမ်ားစုဟာ ဆရာသမားေတြရဲ႕ ေက်းဇူးတရားကို ေလးစားတန္ဘိုး ထားၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ အနည္းစုကေတာ႔ Migrant ေက်ာင္းေတြက ေစတနာအနစ္နာခံၿပီး သင္ေပးလိုက္လို႔ လစာေတြ၊ ရာထူးေတြ ရရွိသြားတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ မိမိတို႔ကို ဘ၀နဲ႔ရင္းၿပီး ျပဳစုေပးလိုက္တဲ႔ ေက်ာင္းနဲ႔ ေက်းဇူးရွင္ ဆရာဆရာမေတြကို အထင္အျမင္ေသးၿပီး အေစခံလို၊ လက္ေအာက္ငယ္သားေတြလို ျပန္ဆက္ဆံ ခံရတာေတာ႔ အခံရ ခက္ဆံုးနဲ႔ ရင္အနာဆံုးပါပဲ။
ေမး။ ေရႊ႕ေျပာင္းပညာေရး ၀ါရင္႔ဆရာႀကီး ျဖစ္သူမို႔ ေက်ာင္းေတြကို ေထာက္ပ႔ံေနတဲ႔ အလွဴရွင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား (NGOs) နဲ႔ဆက္ဆံရတာ၊ သူတို႔ရဲ႕ ဆရာဆရာမေတြ ေက်ာင္းသားေတြကို ထားရွိတဲ႔ သေဘာထား၊ ျဖဴစင္မႈနဲ႔ တကယ္ ေစတနာ ရွိရဲ႕လား၊ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္မႈေတြ ရွိပါသလား၊ သူတို႔နဲ႔ ဆက္ရမယ္႔ ေရွ႕ခရီးကို ေျပာျပေစခ်င္ပါတယ္။
NGOs ေတြနဲ႔ ဆက္ဆံရတဲ႔ အပိုင္းမွာေတာ႔ လူအမ်ိဳးမ်ိဳး စိတ္အေထြေထြ ဆိုသလိုပါပဲ။ တကယ္ ေစတနာေမတၱာ အရင္းခံျပီး NGO ေတြမွာ ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္သူေတြ ရွိသလို ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား တစ္ခုထဲေပၚမွာ အေျခခံၿပီး လွီးမယ္၊ ျဖတ္မယ္၊ အႏိုင္က်င္႔ ဗိုလ္က်မယ္ ငါတို႔လုပ္ေနတာကို အလွဴရွင္ေတြ မသိပါဘူး၊ မသိေအာင္လည္း အီးေမးလ္ လိပ္စာေတြကို ေဖ်ာက္ထားမယ္၊ ဒီငတံုးငအေတြ ဘာသိမွာလဲလို႔ ထင္တလံုးနဲ႔ လုပ္ၾကတယ္။ တကယ္လို႔ အာခံလာရင္လည္း ငါတို႔ Head office ကို လိမ္လည္လွည္႔ဖ်ားထားတဲ႔ Fate Reports ေတြနဲ႔ သူတို႔ မရပ္တည္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္လုိက္မယ္၊ သူတို႔ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ငါတို႔ ေကာင္းစားရင္ ၿပီးၿပီ။
ဒါေတြဟာ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ ကာလအတြင္း Refugee နဲ႔ Migrant ေက်ာင္းဆရာ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ပကတိ အေျခအေနေတြ၊ ခံစားခ်က္ေတြကို ျမင္တဲ႔အတိုင္း ေျပာျပရတာပါ။ အဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္ အခ်ဳပ္ေျပာခ်င္တာက အလွဴရွင္ Donors နဲ႔ supported baggers ( သူေတာင္းစားမဟုတ္၊ အခက္အခဲရွိလို႔ အမွန္တကယ္ ေတာင္းခံသူေတြ) တိုက္ရိုက္ ကူညီလွဴဒါန္းျခင္းကို NGO ေတြဆီကတဆင္႔ မဟုတ္ဘဲ၊ ေက်ာင္းေတြဆီ တိုက္ရိုက္လွဴဒါန္းျခင္းက ပိုျပီး အက်ိဳးသက္ ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ႏိုင္ငံတကာ အလွဴရွင္မ်ားအေနနဲ႔ အေလးထားၾက ေစခ်င္ပါတယ္။
ေမး။ ေရႊ႕ေျပာင္းပညာေရးမွာ ပညာေရးမူ၀ါဒရယ္လို႔ မရွိဘဲ၊ တေက်ာင္းတစ္ဂါထာရယ္လို႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။ သင္ရိုးညႊန္းတမ္း ကိစၥလည္း အခုထိ မတည္ၿငိမ္ေသးဘဲ ႀကိဳးစားေနရဆဲဆိုတာ အားလံုး အသိပါပဲ။ အဲဒီအေပၚ ဆရာႀကီးရဲ႕ အႀကံဳျပဳခ်က္နဲ႔ အျမင္ေတြ မွ်ပါဦး။ ေရႊ႕ေျပာင္းပညာေရး ေရွ႕အလားအလာနဲ႔ ဆရာႀကီး ျဖစ္ေစခ်င္တာက...။
သင္ရိုးညႊန္းတမ္းတစ္ခု ေရးဆြဲတယ္ဆိုတာ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္တဲ႔ ပညာရွင္ေတြရယ္၊ လိုအပ္တဲ႔ ဘ႑ာေငြ အလံုအေလာက္ ရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ မိုင္းဂရမ္႔ ပညာေရးမွာ ဒီကြက္လပ္ေတြကို ျဖည္႔ဆည္းေပးႏိုင္တဲ႔ အေနအထားမရွိပါဘူး။ အဲဒီေတာ႔ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမွီတဲ႔ ေရးဆြဲထားၿပီးသား သင္ရိုးညႊန္းတမ္းတစ္ခုကို မိုင္းဂရမ္႔ ပညာေရးအဖြဲ႕ေတြ ညွိႏႈိင္းေဆြးေႏြးၾကၿပီး uniform curriculum တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ ျပဌာန္းႏိုင္ရင္ေတာ႔ အသင္႔ ေတာ္ဆံုး ျဖစ္လိမ္႔မယ္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆပါတယ္။
ေမး။ ပုဂၢိဳလ္ေရးေမးခြန္းေမးပါရေစ။ ဇာတိက ဘယ္ကလဲ။ ရခိုင္တစ္ေယာက္က ဘာေၾကာင္႔ ဒီလို လူမႈေရး ပညာေရး အမ်ားအက်ိဳးေတြ လုပ္ေနတာလဲ။ ကေန႔ ဆရာႀကီးလို အမ်ားအက်ိဳးေဆာင္တဲ႔ ရခိုင္လူမ်ိဳး ပုဂၢိဳလ္ေတြ ရွိရင္ ေျပာျပပါလား။ ေတာတြင္းမွာ ရွိစဥ္ အိႏၵိယတကၠသိုလ္ တစ္ခုမွာ ပါရဂူဘြဲ႔ (Ph.D.) သြားေရာက္ တက္ဖို႔ ရွိပါရက္နဲ႔ ဘာေၾကာင္႔ မတက္ျဖစ္ခဲ႔တာလဲ။
ဇာတိကေတာ႔ မင္းျပားၿမိဳ႕ ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ က ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္မွာ တကၠသိုလ္၀င္တန္းေအာင္ၿပီး ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ကိုေရာက္ခဲ႔တယ္။ က်ေနာ္ဟာ ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သူ တစ္ေယာက္ မဟုတ္ပါဘူး။ အမွန္တရားအတြက္ မိမိ ယံုၾကည္ရာကို အထူးသျဖင္႔ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးၿပီၤး ခိုကိုးရာမဲ႔ေနတဲ႔ အႏွိမ္ခံရသူ၊ ပစ္ပယ္ခံရသူေတြဘက္က ကူညီရပ္တည္ ေပးလိုတဲ႔ ဆႏၵဟာ က်ေနာ္႔ရဲ႕ ပင္ကိုယ္ဗီဇ ျဖစ္ပါတယ္။ ရခိုင္မွသာ မဟုတ္၊ ဘယ္လူမ်ိဳးမွာမဆို စြန္႕လႊတ္ အနစ္နာခံလိုသူနဲ႔ မည္သူ ေသေသ ငေတမာရင္ ၿပီးေရာဆိုတဲ႔ အတၱလြန္ကဲသူေတြ ရွိတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါ ေလာက သဘာ၀တရားပါ။
ျပည္တြင္းနဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ လူမႈေရးလုပ္ေနၾကတဲ႔ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြ မည္သူမည္၀ါ ႏွင္႔ ဘယ္ႏွစ္ဦးရွိတယ္ ဆိုတာကိုေတာ႔ အတိအက်မသိလို႔ ေျပာဖို႔ ခက္ပါတယ္။ က်ေနာ္ တက္ခြင္႔ရတာ Ph.D. မဟုတ္ပါ။ D.Litt ပါ။ အဲဒီတံုးက က်ေနာ္ဟာ ေတာင္ပိုင္း ထိုင္းျမန္မာနယ္စပ္ ရြာပုန္းရြာေရွာင္ (IDPs)ေတြရွိတဲ႔ ေနရာကို ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ႔ ဦးေအာင္စိန္သာ (ကြယ္လြန္) က အလည္အပတ္ သြားေရာက္ဖို႔ ေခၚလုိ႔ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာ အဲဒီကို ေရာက္ရွိသြားတယ္။ အဲဒီမွာ ကေလးေတြ ၇၀ ေက်ာ္၈၀ ေလာက္ရွိတယ္။ လူမ်ိဳးလည္း စံုတယ္။ ဒီကေလးေတြဟာ လံုး၀ေက်ာင္းမေနၾကရဘူး၊ တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ အသက္ ၁၄-၁၅ ႏွစ္ေတြေတာင္ရွိၿပီ။ စာတစ္လံုးမွေတာင္ မေရးတတ္ရွာဘူး။
အဲဒီေတာ႔ အဲဒီမွာ ယာယီေက်ာင္းေလးတစ္ေဆာင္ ေဆာက္ၿပီးေတာ႔ စာသင္တယ္။ ရိကၡာနဲ႔ တျခားလိုအပ္တဲ႔ အကူအညီေတြကို က်ေနာ္နဲ႔ သိကၽြမ္းရင္းႏွီးဖူးခဲ႔ၾကတဲ႔ BBC က Sally နဲ႔ BRC က Pipper တို႔က ေထာက္ပ႔ံ ကူညီေပးတယ္။ ၄ႏွစ္ေလာက္ေတာ႔ မေျပးမလႊားရဘဲ တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္နဲ႔ သင္ရတယ္။ ကေလးေတြသာ မဟုတ္ဘူး၊ တခ်ိဳ႕ လူႀကီးပိုင္း ေတြကိုပါ သင္ေပးတယ္။ ဆရာကေတာ႔ က်ေနာ္ တစ္ေယာက္တည္းပါပဲ။ ေက်ာင္းသားေရာ ဆရာပါ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ တက္ညီလက္ညီႏွင္႔ ႀကိဳးစားၾကေတာ႔ ပညာေရး ေအာင္ျမင္လာတယ္။
အဲဒီမွာ စာသင္ေနရင္း ေတာ္လွန္ေရး ရဲေမတစ္ေယာက္ႏွင္႔ အိမ္ေထာင္က်တယ္။ နာမည္က မျမေၾကြလို႔ေခၚတယ္။ (ယေန႔ထက္တိုင္ ေရဆန္၊ ေလဆန္၊ ေလာကဓံ မုန္တိုင္းဒဏ္ကို ႀကံ႕ႀကံ႕ခံၿပီး လူမႈေရးလုပ္ငန္းကို) လက္တြဲ မျဖဳတ္စတမ္း ရုန္းကန္လႈပ္ရွားေနတဲ႔ အေဖာ္မြန္တစ္ေယာက္ပါ။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းမွာ စစ္အာဏာရွင္တို႔ရဲ႕ လက္ပါးေစ ေၾကးစားတပ္ေတြက ေျမလွန္စနစ္က်င္႔သံုးၿပီး မ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈေတြ လုပ္လာေတာ႔ ေရွာင္ရင္း တိမ္းရင္းနဲ႔ပဲ ေျပးလႊား ပုန္းေရွာင္ေနရေတာ႔ ဘယ္လုိမွ စာသင္ဖို႔ ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ႔ဘူး။
အဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္႔အေနနဲ႔ စဥ္းစားရေတာ႔တာေပါ႔ေနာ္။ ဒီကေလးတစ္သိုက္ကို စြန္႔ပစ္ထားခဲ႔ၿပီး မိမိရဲ႕ ဇနီးကိုလက္ဆြဲျပီး ပါရဂူဘြဲ႔အတြက္ ကိုယ္လြတ္ရုန္းသြားမွာလား။ ဒီလိုေအာက္တန္းက်ၿပီး လူသားမဆန္တဲ႔ အတၱစိတ္ဓာတ္လံုး၀မရွိ၊ ဘယ္လိုမွလဲ ဒီလိုမလုပ္ရက္ဘူး။ အဲဒါေၾကာင္႔ ဒီကေလးတစ္သိုက္ကို က်ေနာ္တို႔ ဇနီးေမာင္ႏွံဦးေဆာင္ၿပီး Open Society Institute (OSI) ရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ မဲေဆာက္ကို ေျပာင္းလာတယ္။ အနီးက မယ္ပေက်းရြာမွာ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ မွ ကေန႔တိုင္ေအာင္ ထိုင္းႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ေရာက္ရွိလာၾကတဲ႔ လူမ်ိဳးစံုကေလး ၃၀၀ ေက်ာ္ ၄၀၀နီးပါး မူႀကိဳအဆင္႔ကေန GED အတန္းထိ ေကၽြးေမြးေစာင္႔ေရွာက္ၿပီး ပညာသင္ေပးေနႏိုင္ပါတယ္၊ အဲဒီထဲက ကေလး၂၀ ေက်ာ္ဟာ ႏိုင္ငံျခား တကၠသိုလ္ေတြက ဘြဲ႔ရၿပီး ဘ၀အလွတင္႔ ပီတိျဖစ္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ က်ေနာ္ ဒီဘြဲ႔ကုိ မယူဘဲ စြန္႔လႊတ္ခဲ႔ရတာ ဟာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိတယ္လို႔ ယေန႔ထိ ခံယူမိပါတယ္။
ေမး။ ဘာေၾကာင္႔ ဘယ္ႏွစ္ခုႏွစ္မွာ စေတာခုိခဲ႔ရတာလဲ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားဘ၀ ပါ၀င္ လႈပ္ရွားမႈရယ္၊ ဆရာႀကီးနဲ႔ ေခတ္ၿပိဳင္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားရဲ႕ အမွတ္ရစရာေတြကို က်ေနာ္တို႔ လူငယ္မ်ားအတြက္ ေျပာျပ ေစခ်င္ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္က ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားေတြၾကားမွာ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခား ခ်ိဳးႏွိမ္ဆက္ဆံ တာမ်ဳိး ရွိသလား။ ရခိုင္ေက်ာင္းသားျဖစ္တဲ႔ ဆရာႀကီးနဲ႔ အျခားေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ဆက္ဆံေရးေရာ ေျပလည္ရဲ႕လား။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အေရးအခင္းမွာ အျပစ္မဲ႔တဲ႔ ျပည္တြင္း က်ေနာ္႔ေက်ာင္းက တပည္႔ တခ်ိဳ႕ကို စစ္အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ လက္ပါးေစေတြက ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ပစ္လိုက္တဲ႔အတြက္ နာက်ဥ္ခံစားခ်က္နဲ႔အတူ ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈမွာ ပါ၀င္ခဲ႔ရတယ္။ သာမန္ေနာက္လိုက္ အဆင္႔ကပါ။ ေခါင္းေဆာင္အဆင္႔ေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။ အဲဒီတုန္းက ဘ၀တူ သူငယ္ခ်င္းေတြဟာ စစ္ေခြးေတြရဲ႕ လက္ခ်က္နဲ႔ မရႈမလွ ေသပြဲ၀င္သြားၾကရတာေတြ မခ်ိမဆန္႔ အသက္ငင္ေနၾကတာေတြ၊ ကယ္ပါယူပါ တစာစာနဲ႔ ေအာ္ဟစ္ အကူအညီ ေတာင္းေနတဲ႔ ဘယ္လိုမွ ေမ႔လို႕မရတဲ႔ ဒီျမင္ကြင္းေတြဟာ အသက္မေသဘဲ က်န္ရစ္ခဲ႔ၾကတဲ႔ က်ေနာ္တို႔ တေတြရဲ႕ ႏွလံုးသည္းပြတ္ ထဲမွာ ဘယ္လို ေျဖေဖ်ာက္လို႕ရႏိုင္မွာလဲ။
ကိုဘေဆြေလး၊ ကိုတင္ထြန္း၊ ကိုသာဆန္း၊ ကိုသက္တို႔ကေတာ႔ ေခါင္းေဆာင္ေတြေပါ႔၊ သူတို႔ကိုေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ ေက်ာင္းသားတြက ခ်စ္ခင္ေလးစားအတုယူၾကရတယ္။ ပညာေရးမွာေရာ ကိုယ္က်င္႔တရားပိုင္းမွာေရာ က်ေနာ္တုိ႔ စံထားသင္႔တဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ေတြပါ။ အရင္းႏွီးဆံုးသူငယ္ခ်င္း ေတြက ေတာ႔ ဖုိုးသာ၊ စိုး၀င္း၊ သာထြန္းေအး။ သူတို႔ေတြထဲက ကိုသာဆန္း တစ္ေယာက္ကလြဲလို႔ က်န္တဲ႔လူေတြ အားလံုးဟာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေရးနဲ႔ တိုင္းရင္းသား ျပည္သူတစ္ရပ္လံုးရဲ႕ တရားမွ်တေရးႏွင္႔ လူသားဆန္ဆန္ ရပ္တည္ႏိုင္ေရးအတြက္ ျပည္သူ႔ဖက္က ရပ္တည္တိုက္ပြဲ၀င္ရင္း အသက္ကို ေပးလွဴသြားၾကပါၿပီ။ ဗိုလ္ေန၀င္း စစ္အစိုးရ မတိုင္ခင္ အဲဒီေခတ္တုန္းက ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား ေတြၾကားမွာ လူမ်ိဳးေရး ခြဲျခားဆက္ဆံတာမ်ိဳး အင္မတန္ နည္းပါတယ္။ မရွိသေလာက္ပါဘဲ။ ရခိုင္ ေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ တျခားလူမ်ိဳးစု ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ဆက္ဆံေရး အဆင္ေျပပါတယ္။
ေမး။ ဆရာႀကီးတို႔ေခတ္ ေက်ာင္းသားလူငယ္ဘ၀နဲ႔ ယေန႔ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြကို အနည္းငယ္ ႏႈိင္းယွဥ္ ေျပာျပ ေစခ်င္ပါတယ္။ ယေန႔ လူငယ္ေတြကို အားရရဲ႕လား။ ဆရာႀကီးတို႔ ငယ္ငယ္တုန္းက ရည္ရြယ္ခ်က္ အိပ္မက္က ဘာလဲ။ အခု လူငယ္ေတြမွာ အိပ္မက္ေရာရွိရဲ႕လား။ ဆရာႀကီးတုိ႔တုန္းက အယူအဆ ၀ါဒေတြရွိတယ္။ အခုလူငယ္ေတြမွာ အဲဒီလို မရွိေတာ႔ဘူးဆိုရင္ ဆရာႀကီးဘယ္လို ခံစားမိသလဲ။
မ်ိဳးဆက္တစ္ခုရဲ႕ အေတြးအေခၚႏွင္႔ အယူအဆဆိုတာဟာ သူတို႔ ျဖတ္သန္းခဲ႔ၾကရတဲ႔ ေခတ္ႏွင္႔ စနစ္က ျပဌာန္းတာပါပဲ။ အဲဒီေတာ႔ ဒီနိယာမအရ ဟိုေခတ္ဟိုအခါတုန္းက လူသားဆန္တဲ႔ လူေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔တဲ႔ ေခတ္နဲ႔ လူသား မဆန္တဲ႔ အာဏာရွင္ေတြ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ႔ ဒီဘက္ေခတ္ကေတာ႔ ကြာတာေပါ႔ဗ်ာ။ အဓိက ေျပာခ်င္တာကေတာ႔ ကေလးေတြမွာ အျပစ္မရွိပါဘူး၊ တိုင္းျပည္ကို ႏွစ္ေပါင္း(၄၀)ေက်ာ္ စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးလာခဲ႔တဲ႔ စစ္အာဏာရွင္စနစ္သာ တရားခံပါ။
ေမး။ ဘာေၾကာင္႔မ်ား ျမန္မာျပည္ပညာေရး ပ်က္ဆီးသြားခဲ႔ရတာလဲ။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးစနဲ႔ ပါလီမာန္ေခတ္ အထိေကာင္းခဲ႔ၿပီး အခု သံုးစားမရေအာင္ က်ဆင္းသြားတာလဲ။ အဓိက တရားခံက ဘယ္သူလဲ။ စစ္အာဏာရွင္ပဲလား၊ တခ်ိဳ႕ ေျပာသလို အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ၊ ဗမာစာ ေရွ႕တန္းတင္ေရး အယူအဆ၊ ဆိုရွယ္လစ္ ကြန္ျမဴနစ္ အယူအဆတို႔ေၾကာင္႔ ပ်က္ဆီးခဲ႔ရတာလား၊ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ တကၠသိုလ္ ႏွစ္ခုကို ဘာေၾကာင္႔ ဆက္မထိန္းႏိုင္ခဲ႔တာလဲ။
ေရွ႕ကေျဖထားတဲ႔ အေျဖေတြဟာလဲ သိပ္ရွည္ေနၿပီဆိုေတာ႔ တိုတိုနွင္႔လိုရင္းပဲ ေျဖေတာ႔မယ္ဗ်ာ။ အာဏာရွင္တို႔ မည္သည္မွာ တိုးတက္မွန္ကန္တဲ႔ ပညာရွင္ေတြကို ေမြးထုတ္ေပးတဲ႔ (Institutions) ေတြကို မုန္းတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ဒီတကၠသိုလ္ ႏွစ္ခုကို အေပါစား(Institutions)ေတြနဲ႔ အစားထိုးၿပီး အေပါစားပညာေရး စနစ္နဲ႔ပဲ အစားထိုးလိုက္တယ္။ သူတို႔ရဲ႕ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြကိုေတာ႔ သားစဥ္ေျမးဆက္ ဖိႏွိပ္ဗိုလ္က်စိုးမိုးႏိုင္ေရးအတြက္ တိုင္းျပည္က ခိုးထားတဲ႔ ဘ႑ာေငြေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားအဆင္႔ျမင္႔ တကၠသိုလ္ေတြမွာ ပညာသင္ခိုင္းတယ္ (ဦးသန္းေရႊရဲ႕ ေျမးေမ်ာက္ေလာင္းဆိုတဲ႔ အေကာင္ကိုပဲ ၾကည္႔ပါ)။ အဲဒီေတာ႔ တခ်ိန္တုန္းက (ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္) အာရွမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ၁၉၆၂ ခုနွစ္ မတိုင္ခင္ထိ ထိပ္တန္းမွာ ေနရာယူခဲ႔တာကို သတိရလိမ္႔မယ္ ထင္တယ္။ အဓိက တရားခံ သံုးသပ္ၾကည္႔ၾကမယ္ဆိုရင္ အဓိကတရားခံဟာ စစ္အာဏာရွင္ စနစ္ပဲ။
ေမး။ ဆရာႀကီးက အဂၤလိပ္စာ ဘာသာရပ္ အထူးျပဳျပသသူဆိုေတာ႔ အဂၤလိပ္စာဟာ ကေန႔ေခတ္ ေက်ာင္းသား ေတြအတြက္ ဘယ္ေလာက္အေရးပါသလဲ။ အဂၤလိပ္စာ ျမန္ျမန္ဖတ္တတ္ ေျပာတတ္ ေရးတတ္ေအာင္ ေက်ာင္းသားေတြ ဘယ္လုိလုပ္သင္႔သလဲ။ ဆရာႀကီး တာ၀န္ယူသင္ေပးေနတဲ႔ ႏိုင္ငံျခားစာေမးပြဲေတြ Scholarships အေၾကာင္းေလး။
အဲဒါကေတာ႔ အဂၤလိပ္စာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဘယ္ဘာသာရပ္မဆိုေပါ႔ေလ..။ သင္ၾကားျပသသူ ဆရာဆရာမရဲ႕ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈနဲ႔ ေစတနာ၊ နာခံသင္ယူတဲ႔ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ေလ႔လာႀကိဳးစားသင္ယူမႈ အေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ scholarships အေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔ ေျပာရရင္ေတာ႔ ထိုင္းျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းက ေျပာင္းလာၿပီး မၾကာမွီပဲ ပညာေရး programme တစ္ခုျဖစ္တဲ႔ Distant Education Programme (DEP)မွာ Advisor အျဖစ္ ၆ ႏွစ္တာ၀န္ယူခဲ႔ရတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္တုန္းကစၿပီးေတာ႔ Scholarships programme ေတြျဖစ္္တဲ႔ ICFC (Intensive college foundation course), GED (General Education Development), TOEFL( Test of English as a Foreign Language), England က Collegeတစ္ခု (နာမည္ေမ႔ေနတယ္), All Ethnic International Open University) at Chiang Mai,ေတြမွာ ၀င္ခြင္႔ စာေမးပြဲေျဖခြင္႔ရတယ္။ ၀င္ခြင္႔ရတဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ OSI အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံတကာ အလွဴရွင္ေတြက လိုအပ္တဲ႔ ကုန္က်စရိတ္ေတြအတြက္ ဘြဲ႕ တစ္ခုခုရတဲ႔အထိ ပံ့ပိုးေပးတယ္။
ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ႔ ဒီကေလးေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ႔ မိသားစုကလာတဲ႔ သာမန္ျပည္သူေတြရဲ႕သားသမီးေတြျဖစ္တယ္။ ဒီကေလးေတြထဲက တခ်ိဳ႕ဟာ Ph.D, Master, Bachelorတို႔ ရၿပီး အေနာက္ႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕နဲ႔ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ဘ၀တင္႔ေနၾကပါၿပီ။ ဒါေပမဲ႔ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ ဒီ programme ေတြကို ေျဖဆိုၿပီး ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားေတြက ဘန္ေကာက္တို႔ ခ်င္းမိုင္တို႔မွာ ေငြအမ်ားႀကီး အကုန္အက်ခံၿပီး သြားေျဖရတယ္။ အဲဒီေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ ကေလးေတြကို ထူးခၽြန္ထက္ျမက္ေအာင္ သင္ေပးႏိုင္ေပမယ္႔၊ ေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္ေတာ႔ ဒီစာေမးပြဲေတြကို မေျဖၾကရဘူး။ ဒါေပမဲ႔ စစ္အာဏာရွင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တစ္စုနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕လက္ပါးေစ အခြင္႔ထူးခံတို႔ရဲ႕ သားသမီးေတြကေတာ႔ ေငြထုပ္ပိုက္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ ႀကိဳက္တဲ႔ တကၠသိုလ္ေတြမွာ သြားေရာက္သင္ၾကားႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အာဏာရွင္စနစ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာတဲ႔ ဖက္ဒရယ္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ ျဖစ္တာကို ေတြ႔ျမင္လိုရင္ေတာ႔ျဖင္႔ NGO ေတြအေနနဲ႔ ေက်ာင္းေတြကို ကြင္းဆင္းေလ႔လာၿပီး မွန္မွန္ကန္ကန္ သံုးသပ္သင္႔တယ္လို႔ ထင္ျမင္ခံစားမိပါတယ္။
ေမး။ တကယ္လို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေက်ာင္းေတြကို ထိုင္းပညာေရးဌာနက တရား၀င္ အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ၿပီး လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္သြားခဲ႔ရင္ ဆရာေတြ၊ ေက်ာင္းေတြနဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အနာဂါတ္ အေပၚ ဆရာႀကီးရဲ႕ အျမင္မ်ား။
ထိုင္းဘုရင္႔အစိုးရနဲ႔ ျပည္သူေတြကေတာ႔ ဒီေလာက္ထိလုပ္လိမ္႔မယ္ မထင္ပါဘူး၊ ဒါေပမဲ႔ Migrant ေက်ာင္းေတြ မိႈလိုေပါက္ေနတာကေတာ႔ မျဖစ္သင္႔တဲ႕ကိစၥပါ၊ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးမွာ ပညာေရးဟာ အဓိကအက်ဆံုးမို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ Migrant ပညာေရးမွာ ပညာေရးဆိုင္ရာ တာ၀န္ရွိသူမ်ားအေနနဲ႔ အတၱအက်ိဳးထက္ စစ္အာဏာရွင္မ်ိဳးဆက္နဲ႔ ယွဥ္ၿပိဳင္အႏိုင္လုေနရတဲ႔ ပြဲမွာ ပညာေရးကို အေပါစားေစ်းကြက္ အျဖစ္အသံုးမခ်ခဲ႔ရင္၊ ဒီျပႆနာကို သိပ္စိုးရိမ္စရာမလိုပါ၊ ထိုင္းဟာ ႏိုင္ငံတကာ ယဥ္ေက်းတဲ႔ စည္း၀ုိင္းထဲက ယဥ္ေက်းတဲ႔ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ ဆရာၾကီး။
ရဲႏြယ္မိုး