ျမီႀကီးကနိန္ သတၱဳတိ ရယူျခင္း

က်ေနာ္ရို႕ ရခုိင္ျပည္ေရ စုိက္ပ်ိဳးေရးကို အဓိကအားျပဳေရ ျပည္တစ္ခုျဖစ္ပါေရ။ ေယေကေလ့ အျခားတစ္ဘက္မွာ တျခားစက္မွဳလုပ္ငန္းတိလည္း ဟိနိန္ဖို႕လိုပါေရ။ အရာရာတုိင္းကို တျခားျပည္က ၀ယ္ယူနိန္ရစြာက မေကာင္းပါ။ ဗမာလူမ်ိဳးတိ၏ လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒေႀကာင့္ တျခားတုိင္းရင္းသားတိနာင့္အတူတူ ရခုိင္ျပည္ေရ ခြ်တ္ျခံဳက်နိန္ရပါေရ။ ရခုိင္ျပည္မွာ အႀကီးစားစက္မွဳလုပ္ငန္းဆိုလို႕ မဟိသေလာက္ပါ။ ရခုိင္ျပည္၏ ထုတ္ႏိုင္စြမ္းအား (productivity) တိုးတက္ဖို႕၊ ရခုိင္သားတိ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း ရဟိဖို႕၊ ရခုိင္မိသားစုတိလူမွဳဘ၀ ဖူလံုဖို႕၊ အသိပညာသွ်င္ အတတ္ပညာသွ်င္တိ တိုးထြက္လာႏိုင္ဖို႕အတြက္ ေနာင္အခ်ိန္လုပ္ပိုင္ခြင့္ဟိလာေရခါ လက္ဟိလုပ္ငန္းတိကို ေအထက္ပိုေကာင္းေအာင္၊ မဟိသိေရ လုပ္ငန္းတိကို စတင္ႀကိဳးစားတည္ေထာင္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားကတ္ရဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္သွ်င္ ေအဂုကတည္းကပင္ ေလ့လာဂတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ ရခုိင္မ်ိဳးဆက္သစ္လူငယ္တိေရ ကိုယ္စိတ္၀င္စားစြာ ကိုယ္၀ါသနာပါစြာတိကို တစ္ေယာက္တစ္ခုစီရာ ေလ့လာဂတ္ဖို႕ဆိုေက ေနာင္ရခုိင္ျပည္အတြက္ ပန္းေပါင္းစံုေရ ဥယ်ာဥ္ႀကီးတစ္ခုကို ဖန္တီးႏိုင္ဖို႕ျဖစ္ပါေရ။

ရခုိင္ျပည္၏ အႀကီးစားစက္မွဳလုပ္ငန္းတိ ထြန္းကားလာဖို႕အတြက္ အယင္ဆံုးကိုယ့္ျမီ၊ ကိုယ့္ရီမွာ ဇာဟိလဲ ဆိုစြာကို သိနိန္ကတ္ဖို႕လိုပါေရ။ ရခုိင္ျပည္၏ ရီ၊ ျမီ၊ ေက်ာက္အမ်ိဳးအစား၊ သဲအမ်ိဳးအစား စေရ ရခုိင္ျပည္ဖဲြ႕စည္းျဖစ္တည္လာမွဳတိကို သိပၸံနည္းက် အေသးစိတ္ေလ့လာကတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ ယင္းေလ့လာခ်က္တိက ရဟိလာေရ တြိဟိခ်က္တိအေပၚမွာ မူတည္ျပီးေက ကမၻာ့စ်ီးကြက္မွာ ရီရွည္အျမတ္ေကာင္းႏိုင္ဖို႕ ပစၥၫ္းတိိိိ၊ ကုန္ေခ်ာတိကို ထုတ္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားကတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ အႀကီးစားစက္မွဳလုပ္ငန္းမွာ သံ စေရ သတၱဳတိေရ အဓိကအေရးပါေရ အေျခခံအရာ၀တၱဳတိျဖစ္ပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ေအေဆာင္းပါးမွာ ျမီႀကီးက သတၱဳရိုင္းတိကို သတၱဳစစ္ျဖစ္ေအာင္ ဇာပိုင္လုပ္ကတ္ေလဆိုေရ အေျခခံသတၱဳတူးေဖာ္သန္႕စင္ေရးလုပ္ငန္းအေႀကာင္းကို တေစ့တေစာင္း တင္ျပလားပါေမ။

ကမၻာ့ျမီႀကီးထဲကနိန္ သတၱဳစစ္တိကို အဆင္သင့္ တြိရခဲပါေရ။ တခါတလီမွရာ တြိရတတ္ပါေရ။ ဥပမာ- ၁၈၆၉ ခုႏွစ္က တြိဟိခေရ ေပါင္၁၅၄ (၆၉ ဒသမ ၉၂ ကီလို)ဟိ ေရႊခဲတံုးပိုင္ပါ။ ယင္းေရႊခဲကို ႀသစေတးလ်ႏုိင္ငံက ၀ီတိုရိယေဒသမွာ တြိဟိခစြာျဖစ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ ၁၈၅၆ ခုႏွစ္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ မီခ်ီဂန္ျပည္နယ္မွာ တန္၅၀၀ ဟိေရ ေႀကးနီတံုးႀကီးကိုလည္း တြိဟိခပါေရ။

မ်ားေသာအားျဖင့္ သတၱဳအမ်ားစုေရ ၄င္းရို႕၏ ပံုသ႑ာန္အစစ္အမွန္ကို မေဆာင္ပဲ အညစ္အေႀကးတိနာင့္ ဖံုးကြယ္ျဗီးေက ေမွးေမွးမိန္မိန္ ဟိနိန္တတ္ပါေရ။ ေအာက္စီဂ်င္၊ ဆာလဖာ၊ ကာဗြန္နာင့္ တျခားျဒပ္စင္(element)တိနာင့္ ေရာယွက္ျဗီးေက သတၱဳရိုင္း(ore)တိ သ႑ာန္ ဟိနိန္တတ္ပါေရ။ ယင္းသတၱဳရိုင္းတိေရ ေက်ာက္(rock)ပံုစံလိုလို ျမီသားလိုလို ဟိနိန္တတ္ပါေရ။

ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ သတၱဳစစ္တိကို ရယူဖို႕အတြက္ ပထမဦးဆံုးအနိန္နာင့္ မိမိလိုခ်င္ေရသတၱဳကို တူးခါပါလာေရ ျမီသားတိ၊ ေက်ာက္ခဲလံုးေခ်တိကနိန္ ခဲြယူရပါေရ။ ယင္းပိုင္ခဲြယူဖုိ႕အတြက္ သံုးေရ နည္းကလည္း သတၱဳအမ်ိဳးအစားကို လုိက္လို႕ ကြဲျပားပါေရ။ ယင္းကဲြျပားေရ နည္းလမ္းတိထဲက တစ္ခုကို ခဲ(lead)သတၱဳတူးေဖာ္ေရ လုပ္သားတစ္ေယာက္၏ မယားက တြိဟိခပါေရ။ ယင္း မ,မ ေရ လင္သည္အင္းက်ီကိုဖြတ္နိန္ယင္းနာင့္ သပုန္ျမွပ္ဘူေပါင္းတိထဲမွာ ခဲသတၱဳအစအနေခ်တိ ကပ္နိန္စြာကို တြိစြာကနိန္ စခစြာပါ။ ယင္းနည္းအရ အျမွပ္ထြက္စီေရ အရည္တစ္ခုကို သံုးျဗီးေက သတၱဳအမွဳန္ေခ်တိကို အျမွပ္လီဘူေပါင္းတိထဲမွာ ကပ္နိန္စီပါေရ။ တျခား မလိုေရ အညစ္အေႀကးတိကို စြတ္စိုစီျဗီးေက ေအာက္ကို အနည္ထုိင္လားေအာင္လုပ္ပလိုက္ပါေရ။ ေယခါ သတၱဳနာင့္ အညစ္အေႀကး ခဲြျပီးသားျဖစ္လားခပါေရ။
ယင္းပိုင္ခဲြျဗီးခါမွ အျမွပ္တိကို ဆယ္ယူျပီးေက အေျခာက္ခံျခင္းျဖင့္ တန္ဖိုးဟိေရ သတၱဳစင္တိကို ရယူပါေရ။ အထက္ပါနည္းကို ခဲနာင့္ေႀကးနီတူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ေရး ကုမၸဏီတိမွာ သံုးစြာကို တြိရပါေရ။

သတၱဳရိုင္းကနိန္ သတၱဳစင္ကို ရယူဖို႕အတြက္ မီးအပူကိုလည္း သံုးကတ္ပါေရ။ ယင္းနည္းကို မီးျပင္းတုိက္နည္း (smelting) လို႕ေခၚပါေရ။ ယင္းနည္းကို ရိေခတ္ကလူတိ တြိဟိခစြာျဖစ္ပါေရ။ သတၱဳရိုင္းကို မီးပံုထဲကို ပစ္ခ်လိုက္ေက ေပ်ာ့ရဲရဲအရည္တစ္ခု က်န္လုိက္စြာကို ယင္းေခတ္က တြိခကတ္ပါေရလတ္။ ယင္းခ်င့္ကို လိုခ်င္ေရ ပံုစံကို ပံုသြင္းရုိက္ႏွက္လို႕ ရေႀကာင္း တျဖည္းျဖည္း သိဟိလာကတ္ပါေရလတ္။ ယင္းပိုင္နာင့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ လူတိေရ လက္နက္တိ၊ လူအသံုးအေဆာင္တိ၊ ဒုိင္းကာတိ ရေအာင္ ျပဳလုပ္ဖန္တီးလာကတ္ပါေရလို႕ ေလ့လာသိဟိရပါေရ။ ရိေဟာင္း အီဂ်စ္ႏိုင္ငံမွာ ယင္းမီျပင္းတုိက္နည္းကို သံုးျဗီးေက ေႀကးနီကို ရယူခကတ္ေတလို႕ မွတ္တမ္းမွတ္ရာတိက ဆိုပါေရ။ ယင္းေနာက္ပုိင္းမွာ ကမၻာ့လူသားတိက ကေကာင္းအသံုး၀င္ေရ သံ(iron)ကိုလည္း ယင္းနည္းကိုပ်ာယ္ သံုးျဗီးေက ရယူလာကတ္ပါေရ။ အလယ္ေခတ္(Middle Ages, ေအဒီ ၅ ရာစုကနိန္ ၁၆ရာစုထိ)ကိုေရာက္လာေရခါ အင္းဂလိပ္တိေရ မီးျပင္းဖို(furnace)ကို သံုးလာကတ္ပါေရ။ သတၱဳတိကို ထည့္လုိက္ေက အသံတိ တေျပာင္းေျပာင္း ျမည္တတ္ေတ ယင္းမီးျပင္ဖိုတိေရ အျပင္ကို အပူထြက္လားျခင္းတိကို ဟန္႕တားထားျဗီးေက မီးဖိုထဲအပူခ်ိန္ကို ျမင့္မားစီႏုိင္ေရအတြက္ေႀကာင့္ ပိုျဗီးေက အက်ိဳးဟိစြာကို တြိလာကတ္ပါေရ။ အပူျပင္းေရခါ ထည့္လုိက္ေတ သတၱဳေရ ေပ်ာ့လို႕ေခြလို႕ လားရံုမကပဲ သတၱဳေပ်ာ္ရည္ေတာင္ ျဖစ္လားစြာကို တြိကတ္ရပါေရ။ ယင္းသတၱဳေပ်ာ္ရည္ကို လိုခ်င္ေရ ပံုသ႑ာန္အမ်ိဳးအစားရေအာင္ ပံုသြင္းကတ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္နာင့္ သတၱဳနာင့္ျပဳလုပ္ေတ လူ႕အသံုးအေဆာင္ပစၥၫ္းတိလည္း ပိုလို႕တြင္က်ယ္လာပါေရ။

ျမီႀကီးထဲမွာ တည္ဟိနိန္ေရ သံရိုင္း(iron ore)ကို ဓာတုေဗဒ အေခၚအေ၀ၚအရ အိုင္ရင္းေအာက္ဆိုဒ္(Iron oxide)လို႕ ေခၚပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက သံ သတၱဳစင္ေရ သဘာ၀အရ ေအာက္စီဂ်င္နာင့္ ေပါင္းျဗီးေက တည္ဟိနိန္လို႕ျဖစ္ပါေရ။ သံရိုင္းကို မီးျပင္းတုိက္လိုက္ေတခါ သံရိုင္းထဲမွာဟိနိန္ေရေအာက္စီဂ်င္အက္တမ္တိေရ သံသတၱဳစင္ကနိန္ ကဲြထြက္လားျဗီးေက ကာဗြန္သတၱဳျဖစ္ေတ မီးဖိုက မီးသြီးခဲတံုးမွာလက္ျငိပါေရ။ ေယခါ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကိုျဖစ္ေပၚစီျဗီးေက မီးခိုးတိအျဖစ္လြင့္ထြက္လားပါေရ။ ယင္းမီးျပင္းတိုက္ျခင္း၏ အဆံုးမွာ ရလဒ္အျဖစ္ သံ က သတၱဳစင္အျဖစ္ က်န္ရစ္ခပါေရ။

ေနာက္ပိုင္းေခတ္မီလာကတ္ေတခါ မီးသြီးခဲအစား coke လို႕ေခၚေရ မီးသြီးခဲတစ္မ်ိဳးကို သံုးလာကတ္ပါေရ။ Bituminous coalလို႕ေခၚေရ ေက်ာက္မီးသြီးက ထြက္ဟိလာေရ Cokeေရ သာမန္မီးသြီးခဲထက္ ပိုအားေကာင္းပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ သံထုတ္လုပ္ေတ မီးဖိုတိေရ coke ကိုအသံုးျပဳလာကတ္ျပီးေက တစ္နိန္႕ကို တန္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာဟိေရ သံတိကို ထုတ္လုပ္လာကတ္စြာကို တြိရပါေရ။

မီးျပင္းတိုက္လိုက္လို႕ ထြက္ဟိလာေရ သံအမ်ိဳးအစားကို အင္းဂလိပ္အေခၚအေ၀ၚအရ pig iron လို႕ ေခၚပါေရ။ ေယေကေလ့ ယင္းသံမွာ ကာဗြန္တိ ပါနိန္တတ္လို႕ စံမမွီေရ သံသတၱဳရာ ျဖစ္နိန္တတ္ပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ စံညႊန္းမွီ သတၱဳျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲတတ္ကတ္ပါေရ။ ဥပမာ - Pig ironမွာ ပါနိန္ေရ ကာဗြန္တိတခ်ိဳ႕ကို စုစုေပါင္းအလီးခ်ိန္၏ သုညဒသမ ၂ ရာခုိင္ႏွဳန္းနာင့္ ၂ ဒသမ ၁ ရာခုိင္ႏွဳန္းႀကားထိ ေလွ်ာ့ခ်ျပီးေက တျခား သတၱဳတိနာင့္ ေရာတတ္ပါေရ။ ေယခါ တံတာေဘာင္ႀကီးတိ၊ အေဆာက္အဦးစေရ နိန္ရာတိမွာ အသံုးမ်ားေရ သံမဏိ(steel)ကို ရဟိပါေရ။ ကာဗြန္နာင့္တျခားသတၱဳတိပါ၀င္မွဳႏွဳန္းအေပၚမူတည္ျပီးေက ထြက္ဟိလာေရ သံမဏိအမ်ိဳးအစားကလည္း ကဲြျပားပါေရ။ သံက ေျပာင္းလဲရဟိေရ သတၱဳစပ္(alloy)ထဲမွာ သံမဏိက အေရးႀကီးဆံုးတစ္ခုလို႕ ေျပာလို႕ရပါေရ။

ေနာက္တနည္းကေတာ့ pig ironကို cast ironအျဖစ္ကို ေျပာင္းလဲစြာပါ။ ပါဟိေရ ကာဗြန္ပါ၀င္မွဳႏွဳန္းကို လိုခ်င္ေရ ပမာဏအထိ ေလွ်ာ့ခ်ျပီးေက ဆီလီကြန္သတၱဳနာင့္ ေရာပါေရ။ ေယျဗီးခါမွ လိုခ်င္ေရ လူ႕အသံုးအေဆာင္ ပစၥၫ္းတိရေအာင္ ပံုသြင္းရယူကတ္ပါေရ။ ဥပမာ - စက္သီးrimတိ၊ ဂီယာတိ၊ ရီပိုက္လုိင္းတိမွာ သံုးစြာ သံမ်ိဳးပါ။ ဗမာပိုင္ေတာ့ သံႀကြပ္လို႕ ဘာသာျပန္ကတ္ပါေရ။

အလူမီနီယမ္သတၱဳဆိုေကလည္း သဘာ၀မွာ ေအာက္စီဂ်င္နာင့္ ေပါင္းျဗီးေက ေဘာ္ဇိုက္(bauxite)လို႕ေခၚေရ သတၱဳရိုင္းအျဖစ္ တည္ဟိနိန္တတ္ပါေရ။ အလူမီနီယမ္ေရ ကမၻာ့အထက္ျမီမ်က္ႏွာ၏ ၈ ရာခုိင္ႏွဳန္းကို နိန္ရာယူ ထားေကေလ့ ၁၉ရာစုေႏွာင္းပိုင္းအထိ အလူမီနီယမ္ကို ထုတ္လုပ္မွဳမျပဳခကတ္ပါ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက အလူမီနီယမ္နာင့္ ဟိနိန္ေရ ေအာက္စီဂ်င္ကို ခဲြထုတ္ဖို႕အတြက္ စြမ္းအင္အမ်ားအျပားလိုအပ္လို႕ျဖစ္ပါေရ။ သံ၏ အရည္ေပ်ာ္မွတ္ေရ ၂၉၀၀ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ (၁၆၀၀ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္) ဟိျဗီးေက အလူမီနီယမ္၏ အရည္ေပ်ာ္မွတ္ေရ ၃၆၀၀ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ (၂၀၀၀ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္)ထိ ဟိပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ပိုျပင္းေရ အပူခ်ိန္အတြက္ စြမ္းအင္အမ်ားႀကီး လိုအပ္ျခင္းျဖစ္ပါေရ။ လုိအပ္ေတ စြမ္းအင္သံုးစဲြမွဳတိကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ေအာင္အတြက္ cryoliteလို႕ေခၚေရ ဆိုဒီယမ္ အလူမီနီယမ္ ဖလူအိုရိုက္ဒ္ကို အလူမီနီယမ္နာင့္ ေအာက္စီဂ်င္ေရာနိန္ေရ သတၱဳရည္ထဲကို ထည့္စီပါေရ။ ယင္းပိုင္ထည့္လုိက္ျခင္းက အရည္ေပ်ာ္မွတ္ကို ၁၈၀၀ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ (၁၀၀၀ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္)ထိ ေလ်ာ့က်စီျဗီးေက စြမ္းအင္အရင္းအျမစ္တိကို သက္သာစီပါေရ။

အလူမီနီယမ္သတၱဳကို ခဲြယူဖို႕အတြက္ electrolysis လို႕ေခၚေရ လွ်ပ္စစ္သံုးဓာတ္ခဲြျခင္း စနစ္ကို သံုးပါေရ။ ယင္းနည္းအရ လွ်ပ္စစ္ကာရန္႕ကို အလူမီနီယမ္နာင့္ ေအာက္စီဂ်င္ေရာနိန္ေရ သတၱဳရည္ထဲကို ျဖတ္သန္းလားစီပါေရ။ ယင္းပိုင္ျဖတ္သန္းျခင္းက ေအာက္စီဂ်င္တိကို ဖယ္ရွားပိုက္စီျဗီးေက အလူမီနီယမ္သတၱဳရည္ကို က်န္ရစ္စီပါေရ။

ေရႊကိုေတာ့ခါ ဓာတုေဗဒနည္းစနစ္တိနာင့္ တျခားနည္းသစ္တိ သံုးျဗီးေက ေရႊရိုင္းတိကနိန္တဆင့္ ရယူကတ္ပါေရ။ တခ်ိဳ႕ေရႊအစအနတိေရ ေခ်ာင္းတိ၏ ေအာက္ေျခမွာ ဟိနိန္တတ္ပါေရ။ အခက္အခဲက ယင္းဟိနိန္ေရ ေရႊစေရႊနတိကို တျခားမလိုအပ္ေတ အရာ၀တၳဳတိအမ်ားႀကီးကနိန္ ခဲြျခားယူရျခင္းျဖစ္ပါေရ။ ယင္းခ်င့္ကို ေရႊက်င္ျခင္း (Gold Panning)လို႕ ေခၚပါေရ။ ေရႊေရ သဲတိ၊ ေက်ာက္ခဲေခ်တိထက္ သိပ္သည္းဆ(density)မ်ားေရ အတြက္ ေရႊက်င္ေရ ဗန္း၏ေအာက္ျခီမွာစီ က်န္နိန္တတ္ပါေရ။ ေယခါ မလိုအပ္ေတ သဲတိ၊ ေက်ာက္ခဲေခ်တိကို အလြယ္တကူဖယ္ရွားႏိုင္ျခင္းျဖင့္ ေရႊကို ရယူျခင္းျဖစ္ပါေရ။ ေယေကေလ့ လက္တြိမွာ ေရႊရနည္းျဗီးေက လူ၏အားစိုက္မွဳ အမ်ားႀကီးလိုပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ဓာတုေဗဒနည္းနာင့္ တျခားနည္းတိကို ဆန္းသစ္ျဗီးေက ေရႊမ်ားမ်ား ရဟိေအာင္ စီမံလာကတ္ျခင္းျဖစ္ပါေရ။ ရိေခတ္တိကဆိုေက သိုးမီႊးတိကို သံုးျဗီးေက ေရႊစေရႊနေခ်တိကို ယွာေဖြခကတ္ေတလို႕လည္း မွတ္တမ္းတိက ဆိုပါေရ။

ဓာတုေဗဒနည္းအရ ေရႊကိုရယူေရခါ ပထမဆံုးအနိန္နာင့္ ဟိေရ ေရႊရိုင္းတံုးကို အမွဳန္႕ေခ်ပလုိက္ပါေရ။ ေယျဗီးခါ ေရႊကို ေပ်ာ္၀င္စီေရ ပိုတက္ဆီယမ္ ဆိုင္ယင္ႏွိဳက္ဒ္(potassium cyanide) အရည္နာင့္ ေရာစပ္စီပါေရ။ ေရာစပ္လို႕ရလာေရ အရည္ထဲကမွ မလိုလားအပ္ေတ အရာတိကို စစ္ယူထုတ္(filter)ပါေရ။။ ျဗီးခါမွ စစ္ဟတ္(filter)ကို ျဖတ္ျဗီးေက စီးထြက္လာေရ အရည္ကို အနည္က်စီပါေရ။ ယင္းအရည္ကို ေရႊသန္႕စင္စက္ရံုကို ပို႕ျဗီးေက မလိုလားအပ္ေတ အညစ္အေႀကးတိကို ထပ္ျဗီးေက သန္႕စင္ပါေရ။ ေနာက္ဆံုးမွာ ေရႊတံုး(Gold brick)တိကို ရဟိပါေရ။ အႀကမ္းအားျဖင့္ ေျပာရေက ၁ တန္ဟိေရ ေရႊရုိင္းတံုးကမွ ၁၀ ဂရမ္ (သုညဒသမ ၃၃ ေအာင္စ)ဟိေရ ေရႊေခ်ကို ရဟိပါေရ။

အထက္ကေဖာ္ျပခါေရနည္းကို Cyanide Leaching (ဆိုင္ယင္ႏွိဳက္ဒ္နာင့္ ခြ်တ္ယူျခင္း)လို႕ ေခၚပါေရ။ ေအနည္းေရ သံုးရလြယ္ကူေရအတြက္ လူႀကိဳက္မ်ားပါေရ။ ၁၉၈၀ေနာင္းပိုင္းမွာ ကမၻာ့ေရႊစ်ီးကလည္း တက္လာေရအတြက္ ေရႊထုတ္လုပ္ႏွဳန္းလည္း တက္လာပါေရ။ ေနာက္တစ္ဘက္မွာ ဆိုင္ယင္ႏွိဳက္ဒ္နာင့္ ခြ်တ္လုိက္လို႕ ထြက္လာေရ အညစ္အေႀကးတိကလည္း မ်ားလာပါေရ။ ယင္းအညစ္အေႀကးတိထဲမွာ အဆိပ္ျပင္းေရ အရာတိ ပါ၀င္ပါေရ။ ဆိုင္ယင္ႏွိဳက္ဒ္ ျဒပ္ေပါင္းတိဆိုေက တိရိစၦာန္တိ၊ ေဂဟစနစ္တိအတြက္ ေကာင္းအႏၱာရာယ္မ်ားပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ယင္းအညစ္အေႀကးတိကို စနစ္တက် စြန္႕ႀကဲဖို႕လိုအပ္ပါေရ။ ကမၻာ့ေရႊအထုတ္ဆံုးႏုိင္ငံတိကေတာ့ခါ ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ႀသစေႀတးလ်၊ မက္စီကို၊ ပီရူး၊ ကေနဒါ၊ တရုတ္၊ အိႏၵိယ နာင့္ ရရွားႏုိင္ငံရို႕ျဖစ္ပါေရ။

မွီျငမ္း
1. Reader's Digest, A Fascinating Journey Through the World of Human Ingenuity: How Pure Metals Are Won from the Earth, Reader's Digest Fund for the Blind, New York, 1990.
2. Wikipedia, Gold Mining, http://en.wikipedia.org/wiki/Gold_mining, accessed on February 20, 2010.
3. Ven, Chris Van de; Gold Extraction Using Cyanide Leaching, http://tc.engr.wisc.edu/uer/uer97/author4/index.html, accessed on February 27, 2010.
4. How Stuff Works, How Gold Works: Gold Extraction, http://science.howstuffworks.com/gold4.htm, accessed on February 27, 2010.
5. Wikipedia, Cast Iron, http://en.wikipedia.org/wiki/Cast_iron, accessed on February 27, 2010.
6. Wikipedia, Steel, http://en.wikipedia.org/wiki/Steel, accessed on February 27, 2010.