ရခုိင္ျပည္က မရဏ ရထားလမ္း

လြန္ခေရ ဇူလုိင္လေလာက္က စာရြီးသူေရ "Historic Places: Preservation vs Annihilation" (ေရွးေဟာင္းေျမထိန္းသိမ္းျခင္းလား၊ သုတ္သင္ျခင္းလား) ဆိုေရ ပို႕စ္တစ္ခုကို အဂၤလိပ္ဘာသာနင့္ ရြီးခပါေရ။ (http://arakanscientia.blogspot.com/2010/07/historic-places-preservation-vs.html ရွဳ)

အဓိကဆိုလိုရင္းက ဗမာစစ္အစိုးရေရ ဓည၀တီျမိဳ႕ေဟာင္းနယ္ေျမတိကို ျဖတ္ျပီးေက ေျမဖို႕ရထားလမ္းေဖာက္နိန္ေရ အေႀကာင္းပါ။ အဂုတခါ ထပ္လာပါသိေရ။ ယင္းမရဏ ရထားလမ္းက ေျမာက္ဦးျမိဳ႕က ဘုရားပုထုိးတိ၊ ခံတပ္တိ၊ က်ံဳးတိကို ဖ်က္စီးပါဖို႕ပ်ာယ္လတ္။

ေ၀သာလီျမိဳ႕ရိုးကေတာ့ေက အဂုလက္ဟိ ကားလမ္းထက္မွာ ပါလခပါပ်ာယ္။ ယင္းျမိဳ႕ရိုးကို မျဖတ္ေအာင္ ဂံုးေက်ာ္တန္းထားေခ် တစ္ခု ေဆာက္လုိ႕ရေကေလ့ မေဆာက္ခဘဲနာင့္ ေရွ႕ေဟာင္းျမီကို ကတၱရာနာင့္ အျပီးသတ္ေလာင္းျပီးေက ပ်က္စီးခပါေရ။ ေနာက္တစ္ခါ ရထားလမ္းကလည္း ေ၀သာလီျမိဳ႕ရိုးကို ျဖတ္ပါဖို႕သိ။

ဗမာစစ္အစိုးရနာင့္ တခ်ိဳ႕ေသာဗမာတိေရ ရခုိင္မာ ဓည၀တီျမိဳ႕ဟိခေရဆိုစြာကို အဂုထက္သိ တရား၀င္အသိအမွတ္မျပဳသိပါ။ ဓည၀တီျမိဳ႕ေဟာင္းကို သက္သီျပႏိုင္ဖို႕ ၂၀၀၃ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလကနိန္စလို႕ ဓည၀တီျမိဳ႕ေဟာင္းကို တူးေဖာ္ခကတ္ပါေရ။ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္စာရင္းတိအရ ဆိုေက နန္းေတာ္နံရံ၊ ျမိဳ႕နံရံနာင့္နန္းေတာ္၀င္ေပါက္တိကို တြိခေရလို႕ ဆိုပါေရ။ (ေနာက္ဆံုးစာရင္းကို ရႏိုင္ေက ေအခ်င့္ထက္ ပိုမ်ားစြာကို သိႏိုင္ပါဖို႕သိ။) နန္းေတာ္နံရံအထူက ၁၅ ေပနာင့္ အျမင့္က ၁၂ ေပလို႕ ခန္႕မွန္းသိဟိရပါေရ။ နန္းေတာ္၀င္ေပါက္ဆိုေက ၁၄ေပေတာင္က်ယ္ေရလို႕ သိရပါေရ။ တူးေဖာ္လီ တြိဟိလီျဖစ္ပါဖို႕။ ေယေကေလ့ ရခုိင္သားတိမွာ ႏိုင္ငံေရအာဏာမဟိသည္က တစ္ေႀကာင္း၊ ဘ႑ာေရး အင္အားမဟိသည္က တစ္ေႀကာင္း ရုိ႕ေႀကာင့္ ဓည၀တီျမိဳ႕ေဟာင္းကို ဆက္ျပီးေကတူးခ်င္ေကေလ့ ဗမာစစ္အစိုးရ၏ အေႏွာင့္အယွက္ပီးမွဳေႀကာင့္ အေကာင္အထည္မေဖာ္ႏိုင္ျဖစ္နိန္ပါေရ။ ယင္းႀကားထဲက ရခုိင္တိ၏ အေစာပိုင္းသမုိင္းတိကို ဆက္လက္ဖ်က္ဆီးဖို႕အတြက္ ဓည၀တီျမိဳ႕ေဟာင္းကို ျပန္ေျမဖို႕ျပီးေက ရထားလမ္းခင္းဖို႕ လုပ္နိန္ကတ္စြာကို တြိရပါေရ။

ေနာက္ဆံုးသတင္းတိအရေတာ့ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ထဲက ကိစၥၸပါ။ ေျမာက္ဦးအေႀကာင္းကို မေျပာခင္ လမ္းတိ၊ ရထားလမ္းတိ ဒီဇိုင္းဆဲြပံု၊ ေဖာက္ပံုနာင့္ ပတ္သက္ျပီးေက ေျပာစရာက ဟိနိန္ပါေရ။ လမ္းအူေႀကာင္းဆဲြေရ ဒီဇိုင္းအင္ဂ်ီနီယာတစ္ေယာက္၏ အဓိက တာ၀န္ေရ ျပည္သူတိအတြက္ အႏၱရာယ္မျဖစ္ႏုိင္စီေရ လမ္းကို ဖန္တီးဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ ဒီဇိုင္းရွဳေထာင့္က ေျပာရေက ေအလမ္းမွာ ယာဥ္ေမာင္းႏွဳန္းက တစ္နာရီ မိုင္၅၀ႏွဳန္းပီးထားေက ယင္းအရွိန္နာင့္ အဆင္ေျပအႏၱရာယ္ကင္းေအာင္ လမ္းေကြ႕တိကို ေျပေျပေခ် ဆဲြရပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ တျခားတာ၀န္တိကလည္း ဟိပါေရ။ အေမရိကန္စံႏွဳန္းအရေျပာရဖို႕ဆိုေက လမ္းအူေႀကာင္းမဆဲြခင္ ကိုယ္လ်ာထားခ်င္ေရ လမ္းေႀကာင္းထက္မွာ ရိေဟာင္းအမြီအႏွစ္တိ ဟိလာ၊ အက်ိဳးေျမ (wetland)တိဟိလာ၊ flood plain ရီတက္ႏိုင္ေရ ေနရာနာင့္ လြတ္လာ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္(သားငါး၊ တိရိစၦာန္ အပါအ၀င္)ကို ထိခုိက္မွဳဟိလာ စေရ တျခားအခ်က္အလက္တိကို ေလ့လာရပါေရ။

အေမရိကန္ဥပေဒတိအရ သက္တမ္းႏွစ္ ၅၀ ေက်ာ္ေရ သမုိင္း၀င္ အေဆာက္အဦးတိဆိုေက အစိုးရပါးမွာ သမိုင္း၀င္နိန္ရာအျဖစ္ ေလွ်ာက္ထားပိုင္ခြင့္ဟိပါေရ။ တခ်ိဳ႕ ေက်ာ္ႀကားေရ ပညာရွင္တိဆိုေက ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ မေက်ာ္ေကေလ့ သတ္မွတ္ထားစြာနာင့္ ကိုက္ညီေက အစိုးရက သမုိင္း၀င္နိန္ရာအျဖစ္ သတ္မွတ္ပီးပါေရ။ အစိုးရက သမိုင္း၀င္နိန္ရာအျဖစ္ သတ္မွတ္ပီးထားစြာတိကို Federal Registerလို႕ေခၚေရ ဗဟိုအစိုးရဂ်ာနယ္မွာ ထည့္ျပီးေက လူသိရွင္ႀကား ေႀကညာပီးပါေရ။ သက္ဆိုင္ရာဌာနတိမွာ စာရင္းတိ(database)အနိန္နာင့္ ျပဳစုထားပီးပါေရ။ အစိုးရက တခ်ိဳ႕ကို ဖဲ့ခ်ာတိ ထုတ္ပီးျပီးေက ျပဳျပင္မြမ္းမံျခင္းတိကိုလည္း လုပ္ပီးတတ္ပါေရ။ တဘက္မွာ သမုိင္း၀င္နိန္ရာတိကို စနစ္တက် ျပဳစုပီးထားလုိ႕လည္း အင္ဂ်င္နီယာတိအတြက္ အခ်က္အလက္ယွာရစြာ လြယ္ပိုင္ပ်ာယ္ သမုိင္း၀င္နိန္ရာတိကိုလည္း ကာကြယ္ျပီးသား ျဖစ္လားပါေရ။

ဆိုေက အကြ်န္ရို႕ႏိုင္ငံနာင့္ စိေကေခ်ႏွိဳင္းယွဥ္ကတ္ပါေမ။ ေျပာဖို႕ေတာင္မလို ဆီနာင့္ရီပါရာ။
အကြ်န္ရို႕ႏိုင္ငံမွာ ဟိေရ ယုိင္ေက်းမွု၀န္ႀကီးဌာနက ယိုင္ေက်းမွဳကို ကာကြယ္ရဖို႕အစား ဖ်က္ရာစီးနိန္ပါေရဂါ။ ေအပိုင္ႏွစ္ေပါင္း ရာခ်ီ၊ ေထာင္ခ်ီေက်ာ္ေရ သမုိင္း၀င္ပစၥည္းတိကို မကာကြယ္၊ မထိန္းသိမ္းဆိုေက ဇာခ်င့္ကို ထိန္းသိမ္းခီပါဖို႕လဲ။ တျခားႏိုင္ငံမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ေက်ာ္ကို ပပိုက္နႏွိက္ထိန္းသိမ္းနိန္ကတ္နိန္ေတ အခ်ိန္မွာ လက္ဟိအာဏာရ ွဗမာစစ္အစိုးရက ရခုိင္ျပည္က အဖိုးတန္ပစၥည္းတိကို ဆယ္ျပားစိေလာက္ေတာင္ တန္ဖိုးမဟိပိုင္ လုပ္နိန္ပါဂါ။ အထဲက ရခုိင္လူႀကီးတစ္ေယာက္ သက္ဆိုင္ရာနာင့္ ေျပာလုိ႕သိရစြာက အထက္က လူႀကီးတိကလည္း သိပါေရလတ္။ ယုိင္ေက်းမွဳ၀န္ႀကီး၊ ေဆာက္လုပ္ေရး၀န္ႀကီး သိကတ္ပါေရ။ ေယေကေလ့ ဆက္ေဆာက္ပါေရမနားေယ။ ရခုိင္သားမွာ Bargaining Power(ညိွႏွိဳင္းႏိုင္ေရ၊ တန္းတူေျပာႏိုင္ေရ အာဏာ)က မဟိပါ။ ရထားလမ္းနာင့္ ပတ္သက္ျပီးေက ရခုိင္ပါတီက ဥကၠဌ ေဒါက္တာေအးေမာင္က ဦးေက်ာ္ထြန္းေအာင္ (ေရွးေဟာင္းသုေတသန ညွြန္ႀကားေရးမွဴး၊ ေျမာက္ဦးဌာနခဲြ)ကိုရာ လားတုိင္ပါေရလတ္။ ဦးေက်ာ္ထြန္းေအာင္မွာ အာဏာမဟိပါ။ ကိုယ့္ရခုိင္သားအခ်င္းခ်င္းပဲ မ်က္ႏွာပ်က္ကတ္ပါေမခ် လူရို႕။ ေျပာခ်င္ေက၊ တုိင္ခ်င္ေက နအဖ ထိပ္တန္းအရာရွိတိနာင့္ လားေျပာပါ။

ေနာက္တခါ သတင္းတစ္ပုဒ္မွာ ဖတ္လုိက္ပါေရ။ ယင္းမွာ တာ၀န္က်နိန္ေရ အင္ဂ်ီနီယာတိကလည္း သူရုိ႕ေဆာက္နိန္ေရ ရထားလမ္းေႀကာင့္ သမိုင္းအမြီဇာေလာက္ ဆံုးရွံဳးနိန္လဲ ဆိုစြာကို မသိပါလတ္။ ဇာသိပါဖို႕လဲ။ ပညာေရးအတြက္ အစိုးရဘားဂ်တ္ ၁ ရာခုိင္ႏွဳန္းေလာက္ရာ သံုးေရ ႏိုင္ငံမွာ ပညာေရး အဆင့္အတန္း ဇာကိုေရာက္နိန္လဲဆိုစြာကို အားလံုးအသိပါ။ အဓိက တရားခံက ဗမာစစ္အစိုးရပါ။ သမိုင္း၀င္နိန္ရာတိကို ကာကြယ္ေရ ဥပေဒ ျပဌာန္းမွဳ၊ ျပဌာန္းဥပေဒကို စည္းႀကပ္မွဳ၊ အင္ဂ်ီနီယာ ေက်ာင္းတိမွာ သမုိင္း၀င္အေဆာက္အဦးတိကို ကာကြယ္ေအာင္ သင္ပီးမွဳ၊ ဒီဇိုင္းဆဲြနိန္ေရ အင္ဂ်ီနီယာတိ အလြယ္တကူ သံုးႏုိင္ေအာင္ သမုိင္း၀င္ေျမတိကုိ စနစ္တက် စုေဆာင္းမွတ္တမ္းတင္မွဳ။ ေအပိုင္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ စနစ္တက် တိုးတက္မွဳအတြက္ လုိအပ္စြာတိကိုက် မလုပ္ပါဂါ။

ေနာက္တစ္ခု ေျပာခ်င္စြာက ျပည္သူလူထု၏ ပါ၀င္မွဳပါ။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာဆိုေက လမ္းသစ္တစ္ခု ေဖာက္ဖို႕အတြက္ လ်ာထားေရ စီမံကိန္းကို ျပည္သူလူထုတိကို ေခၚျပီးေက တင္ျပရပါေရ။ ယင္းျပည္သူတိပါးက public comments (ျပည္သူ႕ ေျပာဆိုခ်က္)တိကို ယူရပါေရ။ အထူးသျဖင့္ လ်ာထားေရ စီမံကိန္း၏ ဆိုးက်ိဳးျဖစ္ျဖစ္၊ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ျဖစ္ ခံစားလာႏိုင္ေရ ရပ္မိရပ္ဖတိကို ျမိဳ႕ေတာ္ခန္းမမွာေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာင္းခန္းမတိမွာေသာ္လည္းေကာင္း စုစီျပီးေက သူရို႕၏ ပူးေပါင္းမွဳကို ယူရပါေရ။ အမ်ားစုက ကန္႕ကြက္ေက စီမံကိန္းနာင့္ ပတ္သက္ေတ ျပင္ဆင္ခ်က္တိကို လုပ္ရပါေရ။ ထပ္ျပီးေက ေနာက္တစ္ေခါက္ထပ္တြိ။ ထပ္ေဆြးေႏြး။ ယင္းပိုင္လားရပါေရ။ ေအဂုက ျပည္သူလူထုတိ ဘုရားေစတီကို ရွိခုိးဖို႕လားလို႕ တစ္ျခမ္းျပိဳျပီးခါမွ သိကတ္ရပါေရ။

ေအနိန္ရာမွာ စကားမစပ္ ေျပာစရာ တစ္ခုက ဟိလာပါေရ။ ဗမာစစ္အစိုးရကိုပဲ ေ၀ဖန္လို႕မျပီး ကိုယ့္လူတိကိုလည္း ေျပာစရာဟိပါေရ။ အားလံုး၀ုိင္းကူညီျပီးေက ျဖစ္သင့္စြာတိ အယင္ျဖစ္လာေအာင္လုိ႕ပါရာ။ စာရြီးသူေရ ေအအေႀကာင္းနာင့္ ပတ္သက္ျပီးေက ရြီးဖုိ႕ဆိုျပီးေက အခ်က္အလက္ ယွာစြာ၊ ယွာစြာ သံုးေလးရက္ ကုန္လားပါေရ။ တင္ထားေရ သတင္းဌာနတိကလည္း သတင္းက်င့္၀တ္ကို မလုိက္နာပဲ လူတစ္ေယာက္ အမိန္းအေျဖကို လုပ္ျပီးေက ဘလုိင္းအယင္ တင္ကတ္ပါေရ။ ဘုရားနာေမတိကလည္း အမွားပါ။ မင္းေဖာင္ေစတီဆိုလုိ႕ လုိက္ယွာေရ ယွာေရ။ ကိုယ္ကလည္း ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ။ ျပည္က စာအုပ္တိက ယွားေရ။ ကုိယ့္မွာ ထုိေျပာင္းေအေျပာင္းေရႀကားက သိမ္းထားစြာ ေျမာက္ဦးနာင့္ ပတ္သက္စြာတိမွာ ယွာေရ။ မင္းေဖာင္ေစတီက မတြိပါ။ ေျမာက္ဦးကို ဖုန္းဆက္ေကေလ့ ဖုန္းလုိင္းတိက မေကာင္း။ အဆင္ကမေျပ။ ေကာင္းဂြက်ပါေရ။ ကိုယ္ရြီးလုိက္ေတ စာတစ္ပုိဒ္ အမွားမပါဖို႕ ေကာင္းအေရးႀကီးပါေရ။ စာရြီးသူကိုယ္တုိင္ကလည္း ရခုိင္သမုိင္းပညာရွင္မဟုတ္။ ကိုယ္စိတ္၀င္စားသေလာက္ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးရာ ဟိပါေရ။ ေနာက္ခါမွ ဘုရားအုပ္ေစတီနာင့္ တဲြျပီးခါမွ မင္းေခါင္ကို ေျပာစြာဟိဖို႕၊ မင္းေခါင္ေရွ ြတူေစတီကို ေျပာစြာဟိဖို႕လုိ႕ မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္က ေျပာမွ ဟုတ္လီဖို႕လို႕ ေကာက္ခ်က္ခ်ရပါေရ။

ယင္းပုိင္ပ်ာယ္ မီးသမ က်ံဳးလို႕ ဆိုထားျပန္ပါေရ။ လုိက္ယွာေရ မတြိပါ။ မင္းသမီးက်ံဳးကိုပဲ ေျပာစြာဟိပါဖို႕။ ေအခ်င့္ေရ သခၤန္းစာပါပ်ာယ္။ ဗမာစစ္အစိုးရအတြက္တည္းရာ မဟုတ္။ ရခုိင္သားတိအတြက္ပါ သခၤန္းစာပါ။ ရခုိင္အေႀကာင္းကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ စနစ္တက်မွန္မွန္ကန္ကန္ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႕ လုိပါဖို႕။ electronically ယွာလုိ႕ရေအာင္၊ လြယ္ေအာင္ လုပ္ကတ္ရပါဖို႕။ အဂုဆိုေက ေျမာက္ဦးနာင့္ ပတ္သက္လုိ႕ ေျမပံုေခ် ေကာင္းေကာင္းတစ္ပံုေတာင္ ယွာလုိ႕မရပါ။ ခရီးသြားလာေရးကုမၸဏီတိက တင္ထားစြာကလည္း မျပည့္စံုပါ။ စာအုပ္ေဟာင္းထဲကစြာတိကလည္း အရည္အေသြးမေကာင္း။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ထဲက လားဖို႕ ရထားလမ္းေျမပံုဆိုေက ျပည္ထဲမွာကိုက ယွာလုိ႕ကိုမရသိ။ တိန္ညိဳ ေ၀သာလီ အပိုင္းကေတာ့ ျပည္ထဲက တစ္ေယာက္ပို႕ပီးလုိ႕ အယင္ေဆာင္းပါးမွာ တင္ထားပါယင့္။ ဆိုလိုစြာက ရခုိင္အေႀကာင္းကို ရြီးခ်င္ေရ လူတိ ယွာရလြယ္ေအာင္ အားလံုး လုပ္ပီးကတ္ရပါဖို႕။ အထူးသျဖင့္ အိန္တာနတ္ထက္မွာ လြယ္ေအာင္ပါ။

ထိုတစ္ရက္နိန္႕က သတင္းမွာ အိန္တာဗ်ဴးတစ္ခုကို ႀကည့္လုိက္ရပါေရ။ စီးပြားေရး ပညာရွင္တစ္ေယာက္နာင့္ အိန္တာဗ်ဴးစြာပါ။ စီးပြားေရး နလံျပန္ထူႏိုင္ေရးကို ေဆြးေႏြးယင္း တရုတ္နာင့္ စီးပြားေရးျပဳိင္စြာကို ေရာက္လချပီးေက ယင္းသူက အေမရိကန္ေရ ကမၻာ့ေရွ႕တန္းႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ဆက္လက္ရပ္တည္ဖုိ႕အတြက္ သူ႕အႀကံတိကို ေျပာလားခပါေရ။ ယင္းအထဲမွာ စိတ္၀င္စားစရာတစ္ခုက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ အိမ္တိမွာ သံုးနိန္ေရ အိန္တာနတ္လုိင္းတိထဲမွာ ပိုျမန္ဆန္ေရ Broadbandလုိင္းကို ပိုသံုးကတ္ရဖို႕လို႕ဆိုပါေရ။ အဂုလက္ဟိအရ broadbandလုိင္းအမ်ိဳးအစားကို စီးပြားေရးကုမၸဏီတိ၊ ေက်ာင္းတိမွာရာ သံုးစြာမ်ားနိန္ေရလုိ႕ ဆိုပါေရ။ အိမ္အမ်ားစုမွာ သံုးျခင္းအားျဖင့္ အိမ္ကနိန္တဆင့္ ၀န္ေဆာင္မွဳတိ၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းတိကို ပိုမို လုပ္ႏိုင္ျပီးေက ႏိုင္ငံ၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မွဳ ေအထက္မက တိုးတက္ျပီးေက ကမၻာ့ထပ္သီးအင္အားႀကီးႏိုင္ငံအျဖစ္ ဆက္လက္ ရပ္တည္ႏိုင္ဖို႕လို႕ ဆိုပါေရ။

ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံကုန္ထုတ္လုပ္မွဳ တိုးတက္ဖို႕ဆိုစြာက တစ္ဦးခ်င္းတုိးတက္မွဳဟိမွ ျဖစ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ ရခုိင္ျပည္တုိးတက္ဖုိ႕ ဆိုစြာကလည္း ရခုိင္သားတစ္ဦးခ်င္းစီတိုးတက္မွျဖစ္ပါဖို႕။ ယင္းပိုင္တုိးတက္လာေက၊ ဥပမာ ေအကိစၥပိုင္ပ်ာယ္ တစ္ဦးခ်င္းစီက ရခုိင္စာမ်ားမ်ားကို တင္ပီးႏုိင္၊ မွ်ေ၀ပီးႏုိင္ေက ရခုိင္ျပည္အတြက္ တန္ဖိုးပိုမိုဟိေရ ေဆာင္းပါးေကာင္းတိ သုေတသနစာတမ္းေကာင္းတိ ထြက္လာျပီးေက ရခုိင္သမိုင္းကို ကမၻာ့မွာလည္း တင္ျပႏုိင္ပါဖို႕။ ယင္းပိုင္တစ္ဦးခ်င္းမတိုးတက္ႏိုင္ပဲ တစ္ခါလာေလ့ ေအဓာတ္ျပားေဟာင္းကို ဖြင့္ျပီးေက ျငင္းခံုကတ္၊ ကဗ်ာရြီးနိန္စြာကနိန္ သုေတသနစာတမ္းေကာင္းတိ ေဆာင္းပါးေကာင္းတိကို ရြီးဖို႕မစိုင္းစားပဲ တသက္လံုး ကဗ်ာေခ်တိပဲ ရြီးနိန္ကတ္ ေတဆိုေကေတာ့ခါ ရခုိင္ျပည္လည္း တိုးတက္လာဖို႕ မဟုတ္ပါ။ (တုိက္ဆိုင္မွဳဟိခေကေလ့ ခြင့္လွ ြတ္ကတ္ပါဖိ။)

ေယေက ေျမာက္ဦးဘက္ကို ျပန္လွည့္ကတ္ပါေမ။ အထက္မွာ ေျပာခေရပိုင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကို ျဖတ္လားေရ ရထားလမ္းေျမပံုအတိအက်ကို မရသိခါ ဆံုးရွံဳးမွဳတိကုိ ေျပာရခက္နိန္ပါေရ။ ေသခ်ာစြာကေတာ့ ျမိဳ႕ရိုးတိကေတာ့ လြတ္ဖို႕မဟုတ္။ ပါလီပါဖို႕။ ရထားလမ္းက ေက်ာက္ေတာ္ဘက္ကနိန္ ကားလမ္းနာင့္ အျပိဳင္ဆင္းလာပါဖုိ႕။ သတင္းတိမွာပါေရ ေျပာဆိုခ်က္တိကို ႀကည့္ျပီးေက ခန္႕မွန္းေျပာရဖို႕ဆိုေက ရထားလမ္းေရ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကို အေနာက္ေျမာက္ဘက္က ၀င္လာျပီးေက ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ ေျမာက္ဘက္မွာ ျပည္စိုးႀကီးဘုရားကနိန္လာဖို႕။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ ပထ၀ီအေနအထားအရ ျပည္စိုးႀကီးဘုရားအရိဘက္ကို ရထားဆက္လားလုိ႕ ရဖို႕မဟုတ္။ ေတာင္ကုန္းက ဟိနိန္ဖို႕။ ယင္းေႀကာင့္ ေတာင္ဘက္ကို ျပန္ဆင္းျပီးေက အရိဘက္ကို ရတနာပံုေစတီနားျဖစ္ျဖစ္ တေနရာက ျဖတ္ျပီးေက အရိေျမာက္ဘက္ မင္းသမီးက်ံဳးရို႕၊ ရတနာ့မာန္ေအာင္ဘုရားနားဘက္က လားဖို႕။ ျပီးေက အရိေတာင္ဘက္ကို ဆက္လားျပီးေက ဘုရားအုပ္၊ မင္းေခါင္ေရွ ြတူေစတီနားမွာ မင္းျပားဘက္ကို လားေရ လမ္းမႀကီးနာင့္ ျပန္ဆံုဖို႕။ ကိုးေသာင္းဘုရားကိုေတာ့ မထိခုိက္ႏိုင္ပါ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက ကိုးေသာင္းနားမွာ ေျမလြတ္လြင္ျပင္တိ ဟိနိန္လုိ႕ပါ။ ေအေလာက္ ဟိေရႀကားက ကိုးေသာင္းကိုပါ ဖ်က္ေတဆိုေကေတာ့ ရခုိင္သားတိ ဇာလုပ္ကတ္ရဖို႕လဲ ဆံုးျဖတ္လီကတ္ပါဖိ။

ေအခ်င့္ေရ အႀကမ္းခန္႕မွန္းႀကည့္စြာရာ ျဖစ္ပါေရ။ ေနာက္အခ်က္အလက္တိ ပိုသိရေကေတာ့ ေကာင္းပါဖို႕။
ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားစြာတိကေတာ့ စာရြီးဆရာ မ်ားေအာင္၏ "သမုိင္းထဲက ေျမာက္ဦးဘုရားေစတီပုထုိးမ်ားႏွင့္ ဧည့္လမ္းညွ ြန္"စာအုပ္ထဲက ဘုရားပုထုိးေကာက္ႏွတ္ခ်က္တိပါ။ ယင္းအထဲက တခ်ိဳ႕ေရ မရဏ ရထားလမ္းေႀကာင္းမွာ က်ေကာင္းက်လာႏိုင္ေရအတြက္ မွ်၀ီလုိက္စြာပါ။ ရခုိင့္အမြီ အႏွစ္တိကို အားလံုး၀ုိင္း၀န္း ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ကတ္ပါစီ။

ရဲလွက်ံဳး၊ ရဲလွခံတပ္၊ ကြ်ဲတင္းတိမ္က်ံဳး
မင္းသားႀကီးကုန္း၏ ေတာင္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ေတာင္ဘက္မွ ေျမာက္ဘက္သို႕ သြယ္တန္းနိန္သည့္ သဘ၀ေတာင္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည္။
ဤက်ံဳး၏ အေရွ႕ဘက္တြင္ ကြ်ဲတင္းတိမ္က်ံဳးတည္ရွိသည္။

မင္းသားႀကီးကုန္း
ျပည္စိုးႀကီးဘုရားကနိန္ ပန္းစ်ီးေျမာင္းေဘာင္အတုိင္းအေရွ႕ဘက္ကိုလားျပီးေက နတ္ဒံုတံတုိင္း အလြန္နိန္ရာမွာ တည္ရွိသည္။ ကုန္းအျမင့္မွာ ေပ ၇၀ ခန္႕ရွိသည္။ ၀င္းေတာ္သည္ အေရွ႕မွ အေနာက္သို႕ ေပ၂၀၀၊ ေတာင္မွေျမာက္သို႕ ေပ ၁၇၀ က်ယ္သည္။
ဤေဒသသည္ ေျမာက္ဦးေခတ္ ႀကီးက်ယ္ထြန္းကားခစိုင္က အိမ္ေရွ႕မင္းသားမ်ား စံျမန္းခေရနိန္ရာတစ္ခုျဖစ္ျပီးေက ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၈၅ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁ ရက္နိန္႕တြင္ အမရပူရတပ္မ်ားက ျမိဳ႕ေတာ္ကို ၀ုိင္း၀န္းတုိက္ခုိက္မွဳ စတင္ခေရ နိန္ရာတစ္ခုလည္း ျဖစ္သည္။

ေလာင္းပြန္းေျပာက္ေစတီ
မင္းစလတၱာေစာမြန္ (မင္းေစာအုိ)သည္ သကၠရာဇ္ ၈၈၇၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၅တြင္ ေလးမ်က္ႏွာပုထုိးေတာ္၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္(သာရပဗၹတေစတီ၏ အေရွ႕ဘက္)၊ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕နန္းရာကုန္း၏ ေျမာက္ဘက္ တစ္မုိင္ခန္႕ အကြာအ၀ီးတစ္နိန္ရာတြင္ တည္ထားခသည္။ ရွစ္ေျမာင့္ ထုခြ်န္ပံုျဖစ္သည္။

"ခရမ္းသီးလက္ေကာက္ေျပာင္ေျပာင္ေတာက္၊ စ်ီးမွာ၀ယ္ေက ေလာင္ပြန္းေျပာက္"ဆိုသည့္ အတိတ္တေဘာင္အတုိင္း တည္ချခင္းျဖစ္သည္။ ေစတီေတာ္ကို ေက်ာက္တံတုိင္းႏွစ္ထပ္နာင့္ ကာရံထားျပီးေက အျမင့္မွာ ၇၅ ေပခန္႕ဟိသည္။ အေရွ႕ဘက္ႏွင့္အေနာက္ဘက္ရို႕မွာ ေစတီသို႕၀င္လမ္းနာင့္ ေလွကားမ်ားဟိသည္။ မုခ္တံကဲ လက္ရာတိနာင့္ ထုဆစ္ထားဟိျပီး ေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ခုလံုးကို ေက်ာက္နာင့္ တည္ထားေပသည္။

ပန္းႀကြ၊ ပန္းဆဲြတိနာင့္ မြမ္းမံထားျပီးေက ​အာရံုခံ ရင္ျပင္ပတ္လည္တြင္ ေႀကြရည္သုတ္ အုတ္ခ်ပ္တိနာင့္ ခင္းက်င္းထားသည္။ အတြင္းဘက္တံတုိင္း၏ အျပင္ဘက္နံရံတြင္ ေႀကြရည္သုတ္ေရာင္စံု အုတ္ခ်ပ္တိနာင့္ ပန္းပြင့္ပံု ေလာင္ပြန္းမ်ားျဖင့္ ထူးထူးျခားျခား ပံုေဖာ္ထားေလသည္။

ပန္းပြင့္ႀကီးတစ္ပြင့္တြင္ ၀တ္ဆံပိုင္တစ္ခုနာင့္ ပြင့္ဖတ္ေလးခု ဖန္တီးထားသည္။ ပစၥယံတစ္ဆင့္စီတြင္ ဂူသြင္းဘုရားတစ္ဆူ ဟိသည္။ အေရွ႕ဘက္မုခ္တြင္ အႏုစိပ္ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာတိကို တြိျမင္ႏိုင္သည္။

ထူပါရံုေစတီ
ေျမာက္ဦးေခတ္ မင္းဆက္မ်ားတြင္ အသက္အငယ္ဆံုးျဖစ္သည့္ ဘုရင္မင္းရန္ေအာင္သည္ သကၠ႐ာဇ္ ၈၅၆၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၉၄တြင္ ေလာင္ပြန္းေျပာက္ေစတီ၏ ေျမာက္ဘက္ ၀င္းတံတုိင္းႏွစ္ထပ္အတြင္းတြင္ တည္ထားခသည္။ ဘုရင္မင္းခေမာင္းနာင့္ မိဖုရားသွ်င္ထီြးရို႕က ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၁၃ခုႏွစ္တြင္ ေစတီေတာ္တစ္ခုလံုး ေရွ ြအျပည့္ခ်ျပီးေက ထပ္မံျပဳျပင္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ခသည္။

ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ဘုရင္မ်ားသည္ ဘိသိက္မဂၤလာခံယူျပီးေက ေအဘုရားကို ဖူးေမွ်ာ္ကတ္သည္။ ေအာင္ေျမနင္းျခင္းတိ ျပဳလုပ္ကတ္ရသည္။ ေစတီေတာ္၏ ရွစ္ေျမွာင့္ ပံုပစၥယံအဆင့္မ်ားတြင္ ႀကာဖူး၊ ႀကာလက္တိ ေပၚလြင္လာေအာင္ထိ လက္ရာေျမာက္ထုဆစ္မွုမ်ား ျပဳလုပ္ထားသည္။

ပစၥယံတြင္ ဂူေက်ာင္း ေလးေက်ာင္းပါဟိျပီး မုခ္ထြက္တံကဲတိကို အႏုစိပ္ထုဆစ္ထားသည္။ ေစတီ၏ ရင္ျပင္ေထာင့္ ေလးေထာင့္မွာ ပြင့္ေတာ္မူခကတ္ေတ ဘုရားတစ္ဆူစီကို ရည္စူးျပီးေက တည္ထားခသည္။ ေအဂုအခါမွာ အေနာက္ေထာင့္ဘက္မွာဟိေရ ဂူေက်ာင္းအပ်က္ကိုရာ တြိျမင္ရေတာ့သည္။

ေစတီေတာ္၏ အေနာက္ဘက္နိန္ရာတြင္ မင္းခေမာင္းလွဴဒါန္းခေရ ေက်ာင္းေတာ္နာင့္ျပည္သူတိအား အခမဲ့ေဆးကုသမွဳ ျပဳလုပ္ခေရ ေဆးရံုေတာ္တိ ဟိခသည္။ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေယွာက္မွဳမဟိလို႕ ပ်က္စီးလားပ်ာယ္ျဖစ္သည္။

ရတနာပံုေစတီ
ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၁၂ခုႏွစ္တြင္ မင္းခေမာင္းသည္ အံေတာ္သိမ္၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ထားခသည္။ အ၀န္းပံုစံျဖစ္ျပီးေက သပိတ္ေမွာက္ပံုကို ပစၥာယာသံုးဆင့္တြင္ တင္ထားသည္။ အထြတ္မွာ မဟိလုိက္ပ်ာယ္။ အာရံုခံရင္ျပင္က်ယ္ပါဟိေရ အဠဂံပံုျဖစ္ျပီးေက ရင္ျပင္ေထာင့္တိမွာ ေက်ာက္တံုးေလးတံုးနာင့္ ထုလုပ္ထားေရ ျခေသၤ့ရုပ္တိ ဟိသည္။ ပိုလွ်ံလာေရ ရီတိကို အလြယ္တကူ ထုတ္ပစ္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ ဆင္ရုပ္ရီျပြန္တိကို ရင္ျပင္ေတာ္မွာ တပ္ဆင္ထားသည္။ အေရွ႕ဘက္သိမ္ေတာ္တြင္ ေႀကြရည္သုတ္ ေက်ာက္ခ်ပ္မ်ား ခင္းထားသည္။

ျခင္ကိုက္ပိဋကတ္တိုက္
ထူပါရံုေစတီေတာ္၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာတိနာင့္ တည္ဟိသည္။ ျခင္ကိုက္တံတုိင္းအနီးမွာ တည္ဟိေရအတြက္ေႀကာင့္ ျခင္ကိုက္ပိဋကတ္တုိက္လုိ႕ ေခၚဆိုသည္။ ေျမာက္ဦးတြင္ ပိဋကတ္တုိက္ေပါင္း ၄၈ခုဟိခေရထဲက ေအနိန္႕တုိင္ အထင္အယွားက်န္နိန္သိေရ ပိဋကတ္တုိက္ျဖစ္သည္။

ဘုရင္မင္းဖေလာင္းသည္ သကၠရာဇ္ ၉၃၅၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၉၁ခုႏွစ္တြင္ ပိဋကတ္တုိက္နာင့္အတူ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ား လွဴဒါန္းခသည္။ ဂူေက်ာင္း၏ ေထာင့္တစ္ခုစီမွာ ခုိနန္း တစ္ဆစ္ခ်ိဳးထားသည္။ နံရံမွာ အထဲကို ခ်ိဳင့္၀င္နိန္ျပီးေက ႀကာပြင့္ပံုျဖစ္နိန္သည္။ ဂူေက်ာင္းထက္က ျပာႆဒ္မွာ ဘံုငါးဆင့္အထိ ၁၅ ေပ အျမင့္ဟိသည္။ အျပင္ဘက္မွာ ပန္းပြင့္၊ ပန္းႏြယ္တိနာင့္ ထုဆစ္ထားသည္။ ပိဋကတ္တုိက္၏ ေျမာက္ဘက္မွာ အေရွ႕အေနာက္တန္းနိန္ေရ ျခင္ကိုက္တံတုိင္း တည္ဟိသည္။

အေနာ္မာဘုရား
ျခင္ကိုက္တံခါးက ထြက္လာျပီးေက နတ္ဒံုတံတုိင္းနာင့္ မင္းသားႀကီးကုန္းဘက္ကို မလားဘဲ ထူပါရံုေစတီ၏ အေရွ႕ဘက္ကို လားေက အေနာ္မာဘုရားကို ဖူးတြိရမည္ျဖစ္သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၀၁ခုႏွစ္ စလကၤာသူမင္းသမီးေတာ္ အေနာ္မာက လွဴဒါန္းခသည္။ ဘုရားမွာ ညဏ္ေတာ္ ၁၀ ေပဟိေရ ေက်ာက္ဆင္းတုေတာ္ျဖစ္သည္။

ေက်ာက္ဆင္းတုေတာ္ ကိန္း၀ပ္ေရ ေက်ာက္ပလႅင္သည္ ၅ ေပအျမင့္ဟိျပီးေက ဆယ္ေျမွာင့္ပံုသ႑ာန္ ဟိသည္။ ပန္းႏြယ္၊ ပန္းခက္၊ ေက်းငွက္တိရစၦာန္ပံုတိနာင့္ ပလႅင္ကို သရုပ္ေဖာ္ထားသည္။ ပလႅင္ရုပ္ႀကြတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ၀သုန္ဓရီနတ္ရုပ္မွာ တံကဲပံုပါဟိျပီးေက ထုိတံကဲတစ္ခုလံုးကို က်ားက ကိုက္ခ်ီဟန္နာင့္ သရုပ္ေဖာ္ထားသည္ကို တြိျမင္ရသည္။

ရတနာမာရ္ေအာင္ေစတီ
ရတနာပံုေစတီ၏ အေရွ႕ဘက္ေတာင္ႀကားနာင့္ နန္းေတာ္ကုန္းမွ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ မိုင္၀က္ခန္႕ အကြာတြင္ တည္ဟိသည္။ ရတနာသံုးပါးကို ယံုႀကည္ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္မွဳဟိစီဖို႕ ရည္မွန္းျပီးေက ရတနာမာရ္ေအာင္လို႕ ေခၚတြင္ျခင္းျဖစ္သည္။

ေစတီေတာ္မွာ ရွစ္ေျမွာင့္ပံုသ႑ာန္ထုခြ်န္ပံုျဖစ္သည္။ ညဏ္ေတာ္ေပ ၁၈၀ျမင့္သည္။ ပန္းေျပာက္လက္ရာတိနာင့္ တန္ဆာဆင္ထားသည္။ ေစတီရင္ျပင္၏ အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္တြင္ အလ်ား ၅၄ ေပ၊ အနံ ၁၃ ေပ၊ အျမင့္ ၁၀ ေပ ဟိသည့္ ဂူျဖဴ(ေခၚ) ေက်ာက္ဂူတစ္ဂူဟိသည္။

ရတနာမာရ္ေအာင္ေစတီ၏ အေရွ႕ဘက္ကြင္းျပင္သည္ ေျမာက္ဦးေခတ္၊ ျပာသိုလမွာ ေလးခင္းတသဘင္၊ ဆင္ခင္းသဘင္၊ ျမင္းခင္းသဘင္ပဲြတိ က်င္းပေရနိန္ရာျဖစ္ျပီးေက ေျမာက္ဦးေခတ္မွာ အားထားရေရ သက္လံုစြမ္းရည္ျပည့္စံုေရ သူရဲေကာင္းတိ ရြီးခ်ယ္မြီးထုတ္ရာ နိန္ရာလည္းျဖစ္သည္။

ေတာင္ဘက္ဟိ အုိင္၀န္းကန္က်ံဳးက ရီကို ေျမာက္ဦးေခတ္ နန္းစံရခုိင္ဘုရင္မ်ား ဘိသိက္မဂၤလာ အခမ္းအနားတြင္ ရီႀကည္ေတာ္အျဖစ္ အသံုးျပဳခသည္။ ေစတီေတာ္၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ ရတနာစံဦး ေက်ာင္းေတာ္ရာ ဟိခသည္။ အဂုခါ ေက်ာင္း၀င္း၏ အႀကြင္းအက်န္တိကိုရာ တြိရသည္။ ေတာင္ဘက္မွ ဇုႏၵတ္ေတာင္သည္ အေရွ႕ဘက္မွ အုိင္၀န္းက်ံဳးကို မ်က္ႏွာမူထားျပီး သူရဲေျပးသံုးဆင့္နာင့္ျပဳလုပ္ထားေရ ခံတပ္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ဤခံတပ္ေတာ္မွာ စစ္မက္ေရးရာ ကာကြယ္မွဳတိအတြက္ ျမိဳ႕ေတာ္၏ လံုျခံဳေရးကို အဓိကအားထားရေရ နိန္ရာတစ္ခုျဖစ္ျပီးေက စစ္သူႀကီး ဇုႏၵတ္ကို နန္းေတာ္နာင့္ အနီးကပ္ဆံုးနိန္ရာတြင္ ထားချခင္း ျဖစ္သည္။

ရည္ညွ ြန္း

၁။ ဦးေရွ ြဇံ၊ "The Golden Mrauk-U: An Ancient Capital of Rakhine"၊ ခ်ိဳေတးသံသာစာပီ၊ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္၊ ရန္ကုန္။
၂။ မ်ားေအာင္၊ သမုိင္းထဲက ေျမာက္ဦးဘုရားေစတီပုထိုးမ်ားႏွင့္ ဧည့္လမ္းညွ ြန္၊ ဦးေက်ာ္ဟင္း၊ ယံုႀကည္ခ်က္စာေပ၊ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္၊ ေက်ာက္တံတားျမိဳ႕နယ္၊ ရန္ကုန္။

ဓာတ္ပံု။ ။ http://www.dpsmap.com/mrauku/index.shtml