“မိုးေတာ”ဆိုစြာက .....

အကြ်န္ရို႕ရခုိင္ျပည္မွာ လူသူမေပါက္ေတ နိန္ရာတိကို ေရာက္ေကေလ့ အစာရီစာျပတ္ျပီးေက သီဖို႕ဆိုစြာက ေကာင္းမလြယ္ပါ။ ဇာေႀကာင့္လဲဆိုေက ရခုိင္ျမီေရ ဗ်ာဒိတ္ေတာျမီလို႕ ဆိုကတ္ေတအတိုင္း ရခုိင္ျမီကို အမွီသဟဲျပဳျပီးေက ေပါက္ေရာက္နိန္ေရ စားစရာအပင္တိ ေပါေရပိုင္ ရခုိင့္ရီနာင့္ ကုန္းျမီမွာ နိန္ထိုင္ကတ္ေတ သတၱ၀ါတိေလ့ အမ်ားႀကီးဟိလို႕ပါ။ ကိုယ့္ျပည္မွာဟိခါက ဆံေတာ္ရွင္ဘုရားပဲြကိုအလားမွာ ေတာင္တက္ခရစြာကို သတိရမိပါယင့္။ လမ္းတေလွ်ာက္မွာ ေပါက္ေရာက္နိန္ကတ္ေစာ္အပင္တိ။ အနည္းဆံုး ငွက္ေပ်ာသီးစားျပီးေကေတာင္ နိန္လို႕ရပါေရ။ လမ္းေပ်ာက္ျပီးေက အစာငတ္ျပတ္ဖို႕ေစာ္ ပူဖို႕မလိုပါ။ ေျခေတာ္ရာဘက္ကို လားလခေကေလ့ ႀကံပင္တိ၊ ဇသီးပင္တိ။ နိန္ရာတိုင္းေရ ရခုိင္ျပည္ပိုင္ ေအပုိင္ရီခံျမီခံ ေကာင္းစြာ မဟုတ္ပါ။ ဥပမာ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေျမာက္ကယ္ရိုလိုင္းနား ျပည္နယ္မွာဆိုပါဖိ။ ယင္းျပည္နယ္ေရ သစ္ပင္တိနာင့္ စိမ္းလန္းလွေရ ျပည္နယ္တစ္ခုျဖစ္ပါေရ။ ေယေကေလ့ ယင္းသစ္အုပ္ေတာအုပ္ထဲကို လားခီလို႕ စားစရာ ယွာတြိဖို႕ ဆိုစြာက ေကာင္းမလြယ္ပါ။ သမင္ကိုသစ္အုပ္ႀကားထဲမွာတြိလို႕ ပစ္သတ္ျပီးေက စားဖို႕ဆိုေကေတာ့ တစ္မ်ိဳးပါ။ ပစ္ခြင့္မဟိေရ နိန္ရာမွာ လားပစ္ခီေကေတာ့ ေထာင္က်ဖို႕ရာ ပ်င္လီပါဖိ။ ဆိုလိုစြာက ရခုိင္ျပည္ေရ အပင္မ်ိဳးစံုတိ၊ ပန္းမ်ိဳးစံုတိ၊ သားရဲတိရိစၦာန္တိ ေပါမ်ားေရ ေဒသျဖစ္ပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက ”အပူပိုင္းမိုးေတာ“ (Tropical Rain Forest)ဟိေရ ေဒသျဖစ္လို႕ပါ။ ကမၻာမွာဟိေရ အပင္နာင့္ တိရိစၦာန္မ်ိဳးစုတိ၏ ထက္၀က္ေလာက္ေရ ကမၻာ့ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္၏ ၆ ရာခုိင္ႏွဳန္း (အထက္ပံုပါ အစိမ္းရင့္ေရာင္ျခယ္ထားေရ ေဒသတိ)ေလာက္ပဲဟိေရ အပူပိုင္းမိုးေတာတိထဲမွာ နိန္ထုိင္ကတ္ပါေရ။

ေယေက မိုးေတာဆိုစြာက တျခားေတာတိနာင့္ ဇာကြာလဲ။ ကြာစြာကေတာ့ မိုးေတာလို႕ ေခၚေရပိုင္ မိုးအမ်ားႀကီးရလုိ႕ပါ။ အကြ်န္ရို႕ရခုိင္ျပည္ပိုင္ အေနာက္ေတာင္မုတ္သုန္မိုးေကာင္းေရ ေဒသတိပုိင္ပါပ်ာယ္။ မိုးေတာတိေရ အအီးပိုင္းေဒသမွာေလ့ ေပါက္ႏိုင္ပါေရ။ ဥပမာ- အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ အေနာက္ေျမာက္ဘက္မွာဟိေရ ေတာတိကို evergreen rain forests “အျမဲစိမ္းမိုးေတာ” လို႕ ေခၚကတ္ပါေရ။ အီေကြတာနားတေလွ်ာက္က အပူပိုင္းမိုးေကာင္းေဒသတိမွာ ေပါက္ေတေတာတိကို “အပူပိုင္းမိုးေတာ”လို႕ ေခၚကတ္ပါေရ။ အထက္ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားေရ အတုိင္း အာဖရိက၊ အလယ္ပိုင္းနာင့္ ေတာင္ပိုင္းအေမရိကတုိက္၏ တစိတ္တေဒသမွာ အပူပုိင္းမိုးေတာတိေပါက္နိန္ ေစာ္ကို တြိကတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ ႀသစေႀတးလ်တိုက္၏ ေျမာက္ဘက္စြန္းေခ်မွာလည္း အပူပိုင္းမိုးေတာအခ်ိဳ႕ကို တြိႏိုင္ပါေရ။ အာရွတိုက္မွာဆိုေက အိႏၵိယ၏အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းကနိန္၊ ဘင္းဂလားေဒ့ရွ္၊ ရခုိင္ကမ္းေျမာင္ေဒသကနိန္တဆင့္ ထိုးဘက္ မေလးရွား၊ ဂ်ာဗားနာင့္ ေဘာ္နီယိုကြ်န္းစုအထိ အပူပိုင္းမိုးေတာတိ တည္ဟိနိန္ကတ္ပါေရ။ ဘင္းဂလားေဒ့ရွ္ဆိုေက ကမၻာမွာ ျပားေတာ(mangrove forests)အမ်ားဆံုးဟိေရ ေဒသျဖစ္ပါေရ။ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး အပူပိုင္းမုိးေတာဟိေရေဒသ ကေတာ့ေက အေမဇံု (Amazon)ေတာအုပ္ႀကီး ျဖစ္ပါေရ။ ကမၻာ့ဒုတိယအရွည္ဆံုးျမစ္ျဖစ္ေတ အေမဇံုျမစ္၏ ျမစ္၀ွမ္းေဒသနာင့္ ယင္းျမစ္လက္တက္တိ ၀န္းက်င္မွာ ေပါက္ေရာက္နိန္ေရ ယင္းေတာအုပ္ႀကီးေရ ကမၻာ့အပင္နာင့္ငွက္တိ၏ ငါးပံုတစ္ပံုစာအတြက္ နားခုိေရ အသိုက္အျမံဳႀကီးတစ္ခုေလ့ ျဖစ္ပါေရ။ ယင္းေဒသမွာပဲ ကမၻာ့ႏို႕တုိက္သတၱ၀ါ(mammal)၏ ၁၀ပံု ၁ပံုေစာ္လည္း နိန္ထုိင္ကတ္ပါေရ။

မိုးသစ္ေတာသို႕အလည္တစ္ေခါက္
ေတာဆိုလို႕ တိရိစၦာန္တိ ေအာ္သံတိနာင့္ လႊမ္းျပီးေက ဆူနီစြာမဟုတ္ပါ။ ေကာင္းတိတ္ဆိတ္လွပါေရ။ ျမီမ်က္ႏွာက စြတ္စိုနိန္ျပီးေက ျမီ၏ အထက္အလႊာပိုင္းမွာ က်ဳပ္(ရံႊ)တိမ်ားတတ္ပါေရ။ ပင္စည္အႀကီးသန္နာင့္ အပင္တိဟိျပီးေက ယင္းအပင္မွာပ်ာယ္ အပင္ေခ်တိ ေပါက္နိန္စြာကိုလည္း တိြကတ္ရပါဖို႕။ အပင္တိက ရွည္ျပီးေက အကိုင္းတိကနိန္ျပီးေက ႏြယ္ႀကိဳးတိ တဲြေလာင္းက် နိန္တတ္ပါေရ။ အပင္ထိပ္က အရြက္အခက္ တိေရ နီေရာင္ျခည္ကို ကာကြယ္နိန္ပါဖို႕။ ယင္းပိုင္ေသွ်ာင္ အလင္းနည္းျပီးေက အရိပ္ရနိန္တတ္ပါေရ။ သစ္ပင္ထက္တိမွာ ငွက္မ်ိဳးစံုတိေလ့ နားခိုနိန္ကတ္ပါဖို႕။ ဥပမာ-အလယ္ပိုင္းအေမရိကတိုက္က ဘလိစ္(Belize)ႏိုင္ငံမွာဟိေရ မိုးေတာတိထဲမွာဆိုေက အ၀ါေရာင္ေခါင္းထိပ္ေခ်ပါေရ ႀကက္တူေရြးတိ အပင္ထက္မွာ စခန္းခ်နိန္တတ္ပါေရ။ ယင္းပုိင္ပ်ာယ္ ပိုးစုန္းႀကဴးတိ၊ ကေကာင္းငယ္လြန္းေရ ပိုးမႊားတိေလ့ အမ်ားႀကီးတြိရပါဖို႕။ တျခားတိရိစၦာန္တိဆိုေကလည္း အျမင့္မွာ ၀ွက္နိန္ေက၀ွက္၊ မ၀ွက္ေက ျမီေအာက္မွာ၀ွက္နိန္ကတ္ပါလိမ့္ေမ။

အပူပိုင္းမိုးေတာဟိ တိရိစၦာန္တိ
အထက္မွာ ေဖာ္ျပခေရပိုင္ မိုးေတာထဲမွာ တိရိစၦာန္အမ်ိဳးအစားတိ အမ်ားႀကီးနိန္ထိုင္ကတ္ပါေရ။ ဖားတိ၊ ပင့္ကူတိက အရြက္တိကိုကာျပီးေက ၀ွက္နိန္ကတ္ပါလိမ့္ေမ။ ေျမြတိကေလ့ ျမီႀကီးထက္မွာ တရိရိ လားနိန္ျပီးေက တခ်ိဳ႕ကလည္း ပင္စည္တိကို ပတ္ထားတတ္ပါေရ။ ပရြက္ဆိတ္၊ ႀကံပိုး (beetle)၊ ျခ(termite)တိကလည္း သစ္ေခါက္နာင့္ ျမီးသားတိထဲမွာ နိန္ထိုင္နိန္တတ္ပါေရ။ အရြက္တိကိုဦးစားပီးစားေရ slothလို႕ေခၚေရ ေမ်ာက္တစ္မ်ိဳး၊ ပရြက္ဆိတ္နာင့္ ျခတိကို ဦးစားပီးစားေရ anteater သတၱ၀ါတိကလည္း အပင္ထက္တိမွာ တဲြေလာင္းခုန္ ကဇတ္နိန္ကတ္ပါဖို႕။ ေတာ၀က္တိကလည္း အပင္ျမစ္ေခ်တိကို ႏွာေခါင္းနာင့္ ခ်ခရြာျပန္ေအာင္ လွန္ျပီးေက အစာယွာနိန္စြာကိုလည္း တြိကတ္ရပါဖို႕။ ေမ်ာက္နာင့္ စိုင္းစားဥာဏ္ဟိေရ တျခားတိရိစၦာန္တိလည္း မုိးေတာထဲမွာ နိန္ကတ္ပါေရ။ အလယ္ပိုင္းနာင့္ ေတာင္ပိုင္းအေမရိကတုိက္တိမွာ ဆိုေက အေကာင္ငယ္ေရ ပင့္ကူေမ်ာက္တိနာင့္ မ်က္ျဖဴေမ်ာက္တိကိုလည္း အပင္ထိပ္တိမွာ တဲြေလာင္းခုိလို႕ တြိရပါဖို႕။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ ႀကက္တူေရြးနာင့္အေရာင္မ်ိဳးစံု ငွက္တိ၊ အာဖရိကတို္ကမွာဆိုေက ေကာင္းသန္ေရ ေဂၚရီလာတိနာင့္ ခ်င္ပန္ဇီတိ၊ မဒါဂတ္စကား(Madagascar)နာင့္ ကိုမိုရိုစ္ကြ်န္းစု(Comoros)မွာဆိုေက ေႀကာင္ေခ်တိပုံစံဟိေရ အမီႊးဖဖြားနာင့္ လန္မာ (Lemur)သတၱာ၀ါတိကိုလည္း တြိကတ္ရပါဖို႕။

မိုးသစ္ေတာထဲမွာဟိေရ ျမစ္တိဆိုေကလည္း သက္ဟိသတၱ၀ါတိနာင့္ ျပည့္လွ်ံနိန္စြာကိုလည္း တြိရပါေရ။ အီလက္ထရစ္ ငါးရွဥ့္ရွည္တိက သူ႕ရို႕ကုိယ္ကနိန္ျပီးေက အီလက္ထရစ္(electric)ဓာတ္တိကို အစာယွာစြာမွာေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာကြယ္စြာမွာလည္းေကာင္း သံုးစြာကိုလည္း တြိရပါဖို႕။ ပုိင္ရန္းဟတ္စ္(Piranhas)လို႕ေခၚေရ ကေကာင္းခြ်န္ေရ သြားဟိေရ ငါးတစ္မ်ိဳးကိုလည္း တြိရပါဖို႕။ အထူးသျဖင့္ အေမဇံုေတာထဲက ကန္တိနာင့္ျမစ္တိထဲမွာ ယင္းငါးတိ အနိန္မ်ားပါေရ။ ညဥ့္ခါက်ေကေတာ့ခါ မုိးေတာက ပိုျပီးေက အသက္၀င္လွဳပ္ယွားလာစြာကိုလည္းတြိရပါေရ။ အေရအတြက္ သန္းေက်ာ္ဟိေရ ပိုးမႊားေခ်တိက လီထက္မွာ ယိမ္းကလို႕၊ ပုိးဖလံ (moth)တိက ပန္း၀တ္ရည္တိကို ေသာက္သံုးလို႕၊ လင္းဆဲြတိက နိန္ခင္းအိပ္ခ်ိန္ကနိန္ႏိုးထျပီးေက အစာယွာခရီးကို ထြက္ခြာပ်ံသန္းနိန္ကတ္စြာကိုလည္း တြိရပါဖို႕။

အေမရိကတိုက္က က်ားသစ္(jaguar)တိဆိုေက ျမီထက္မွာ လားနိန္ကတ္ေတ ေတာ၀က္တိ၊ တျခားႏို႕တုိက္သတၱ၀ါတိကို လိုက္လံယွာေဖြစားေသာက္တတ္ပါေရ။ အာရွနာင့္ အာဖရိကတုိက္က က်ားသစ္(leopard)တိက်ခါေတာ့ေက အပင္ထက္တိကို တက္ျပီးေက ေမ်ာက္တိ၊ ငွက္တိနာင့္ ေျမြတိကုိ လုိက္ယွာစားသံုးကတ္စြာကို ေလ့လာသိဟိရပါေရ။

အပူပိုင္းမိုးေတာဟိ အပင္တိ

အထက္မွာ ေဖာ္ျပခေရပိုင္ အပူပိုင္းမိုးေတာထဲမွာ အပင္အမ်ိဳးအစားတိ အမ်ားႀကီးေပါက္ေရာက္ရွင္သန္ကတ္ပါေရ။ တခ်ိဳ႕အပင္တိေရ ႀကီးမားျပီးေက အျမင့္ဆိုစြာလည္း အထပ္၂၀ တိုက္တိေလာက္ဟိပါေရ။ ယင္းပိုင္ရွည္ႏိုင္စြာကလည္း အပင္မွာဟိေရ အေခါက္တိက ေကာင္းထူလို႕ပါ။ အပင္ႀကီးကို မွီခုိျပီးေက ေပါက္နိန္ေရ အပင္ေခ်တိကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ လီပင္(air plant)လို႕ ေခၚကတ္ပါေရ။ ဥပမာ သစ္ခြပန္းတိပါ။ သစ္ခြပန္းတိေရ မိုးေတာထဲမွာဟိေရ အပင္အကိုင္းအခက္တိထက္မွာ ရွင္သန္ေရ လီပန္း တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါေရ။ အပင္အမ်ားႀကီးေရ ရွင္သန္ဖို႕အတြက္ ျမီးႀကီးကနိန္ျပီးေက ရီနာင့္ တျခားအာဟာရတိကို စားသံုးရပါေရ။ ေယေကေလ့ ယင္လီပင္တိက်ေရခါ ရီကို လီထုထဲက ရယူသံုးစဲြပါေရ။ ယင္းပုိင္ပ်ာယ္ အစားအစာတိကိုလည္း လီက သို႕မဟုတ္ အနားမွာ ပုပ္သိုးနိန္ေရ အပင္အဆြီးအက်န္တိက နိန္တဆင့္ ရယူစြာကို တြိရပါေရ။ သစ္ႏြယ္(woody vine)ေခၚေရ အသားထူထူႏြယ္ပင္တိဆိုေကလည္း အပင္ကနိန္တဲြေလာင္းက်မနိန္ဘဲ နာင့္ ယင္းပင္မအပင္ကို ရစ္ခြယ္ပတ္ထားစြာကိုလည္း တြိရတတ္ပါေရ။

မိုးေတာထဲက အလႊာတိ
မိုးေတာတစ္ခုမွာ သူ႕အျမင့္အလုိက္ အလႊာတိ ဟိပါေရ။ အျမင့္ဆံုးမွာဟိေရ အပင္ထိပ္က သစ္ရြက္တိဟိနိန္ေရ အလႊာကို ကႏိုပီ(canopy)အလႊာလို႕ ေခၚပါေရ။ တိရိစၦာန္အမ်ားစုေရ ယင္းကႏိုပီအလႊာမွာ နိန္ထိုင္ကတ္စြာကို တြိရပါေရ။ ယင္းေအာက္ကအလႊာကို understory လို႕ေခၚကတ္ပါေရ။ တနည္းအားျဖင့္ဆိုေက အလယ္လႊာပါ။ ယင္းမွာ ပင္စည္တိ၊ လီပင္တိနာင့္ သက္ငယ္အပင္တိကို တြိရပါေရ။ ေအာက္ဆံုးအလႊာကေတာ့ခါ ႀကမ္းျပင္အလႊာပါ။ ႀကီးျပင္မွာ ေပါက္ေရာက္ေတ အပင္အမ်ိဳးအစားတိက ေအေလာက္ မမ်ားပါ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက မိုးေတာထဲက ျမီးသားေရ ပါးလြန္းနိန္လို႕ပါ။ နီေရာင္ျခည္ရမွဳလည္း အားနည္းပါေရ။ ယင္းအတြက္နာင့္ မိုးေတာထဲက ျမီႀကီးထက္မွာ တခ်ိဳ႕အပင္တိကလဲြလို႕ မ်ားေသာအားျဖင့္ သီနိန္ေရ အပင္တိကိုရာ တြိရစြာမ်ားပါေရ။ မိုးေတာထဲမွာ ေပါက္ေရာက္နိန္ကတ္ေတ အပင္တိ၏ အျမစ္ေရ ျမီေအာက္ကို အမ်ားႀကီးထိုး၀င္မနိန္တတ္ပါ။ ယင္းပုိင္ေသွ်ာင္ ရီနာင့္အစားအစာအမ်ားစုကို အထက္ျမီသားပါးေခ်ကနိန္ အဓိကရဟိစြာကိုလည္း ေလ့လာတြိဟိရပါေရ။

မွီျငမ္းခ်က္
1. California Institute of Technology, 'Where are the Rainforests?', , accessed on December 20, 2009.
2. Stille, Darlene R.; 'Tropical Rain Forests', Grolier Publishing, Canada, 1999.
3. Wikipedia, 'Jaguar', , accessed December 22, 2009.
4. Wikipedia, 'Leopards', , accessed December 22, 2009.
5. Consumer Energy Report, 'Electric eel can provide a charge to the World's Energy Problems' , accessed December 22, 2009.