“မိုးေတာ” ဇာေႀကာင့္ အေရးပါရလဲ

မိုးေတာဇာေႀကာင့္အေရးပါလဲဆိုစြာကိုေတာ့ တျခားလူတိထက္ ရခုိင္သားတိက ပိုျပီးေက သိကတ္ပါဖို႕။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက ရခုိင္သူရခုိင္သားတိအတြက္ မိုးေတာထဲကနိန္ျပီးေက လူသံုးကုန္တိ၊ စားစရာတိ အမ်ားႀကီး ထြက္ဟိလို႕ ျဖစ္ပါေရ။ ယင္းအျပင္ ေဂဟစနစ္အရလည္း မိုးေတာတိေရ အေရးပါပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက မိုးေတာထဲမွာ တိရိစၦာန္၊ လူ၊ အပင္တိ တစ္ေယာက္ကို တစ္ေယာက္အျပန္အလွန္ မွီခိုနိန္ ထိုင္ နိန္ကတ္လို႕ပါ။ ေနာက္တဘက္မွာ ျဖစ္လဲက်င့္သံုး လာေရ စီးပြားကုန္သြယ္မွဳစနစ္တိကလည္း တစ္ ေယာက္နာင့္တစ္ေယာက္ အျပန္အလွန္ မွီခုိမွဳကို ပိုျပီးအားျပဳစီ ပါေရ။ ဥပမာ-အင္းဂလိပ္စီးပြားေရးပညာရွင္ အက္ဒမ္စမစ္(Adam Smith)အစပ်ိဳးခေရ လစ္ဘရယ္ စီးပြားေရးစနစ္ (Liberal Economics)ေရ ကမၻာမွာ အားေကာင္းလာခပါေရ။ လစ္ဘရယ္စီးပြားေရးပညာရွင္တိ က ေအပိုင္ခံယူထားစြာကို တြိရပါေရ။ “ႏိုင္ငံတိုင္းေရ ျမီအေနအထားအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ လုပ္အား ကြ်မ္းက်င္မွဳနာင့္ လုပ္အားအင္အားေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေငြေႀကးနာင့္ တျခားလူသားအရင္အျမစ္အရေသာ္ လည္းေကာင္း ကြဲျပားကတ္သည္။ ယင္းေႀကာင့္ကုန္ထုတ္ပစၥၫ္းတစ္ခုကို တျခားႏိုင္ငံတိထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ ေအာင္ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေရ ႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသည္ ယင္းပစၥၫ္းကို အားျပဳထုတ္လုပ္သင့္သည္။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ တျခား ႏိုင္ငံတိကလည္း မိမိရို႕ကြ်မ္းက်င္စြာ အေကာင္းဆံုးထုတ္လုပ္ႏိုင္သည့္ ကုန္ပစၥၫ္းကို အေလးထားထုတ္လုပ္ျပီး ကမၻာ့စ်ီးကြက္မွာ အျပန္အလွန္ဖလွယ္သင့္ႀကသည္။ ေအပိုင္ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ဖလွယ္မွဳကသာလွ်င္ အေကာင္းမြန္ဆံုး ကုန္ပစၥၫ္းတိကို ရဟိႏိုင္ျပီး ကမၻာ့အႏွံ႕ခ်မ္းသာႀကြယ္၀မွဳကို ေဆာင္ႀကဥ္းပီးႏိုင္ေပမည္။” ဆိုလိုစြာက ေဆာ့၀ဲလ္ကို လံုျခံဳေကာင္းမြန္စြာ ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေရ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေဆာ့၀ဲလ္မ်ိဳးစံုကို ထုတ္လုပ္ျပီးေက ဆန္ထုတ္လုပ္ဖို႕ ရီခံျမီခံေကာင္းေရ ထုိင္းနာင့္ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံတိက ဆန္ကိုအားျပဳျပီး ထုတ္ပါေရ။ ျပီးမွ အျပန္အလွန္တင္ပို႕ေရာင္းခ်ျခင္းနာင့္ စီးပြားယွာကတ္ပါေရ။

ေယခါ မိုးေတာထဲက ထြက္ဟိေရ ကုန္ပစၥၫ္းတိကို မိုးေတာမဟိေရ ေဒသတိကို တင္ပို႕ေရာင္းခ်ကတ္ပါေရ။ ဥပမာ- အက္ေကြေဒါ (Ecuador)ႏုိင္ငံက ငွက္ေပ်ာ္သီးတိကို အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို တင္ပို႕ကတ္ပိုင္ပါ။ (ငွက္ေပ်ာ္သီးကို အေရွ႕ေတာင္အာရွက မိုးေတာထဲမွာ စတင္တြိဟိစြာလို႕ သိရပါေရ။) ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ မိုးေတာက ထြက္ေတ တျခားစားကုန္တိလည္း အမ်ားႀကီးဟိပါေရ။ သီဟိုေစ့ကို အလယ္ပိုင္းနာင့္ ေတာင္အေမ ရိကတိုက္က အမ်ားႀကီး ထုတ္ပါေရ။ ေခ်ာကလစ္ထုတ္လုပ္ဖို႕လိုအပ္ေတ အေစ့တစ္မ်ိဳးကို မိုးေတာထဲမွာ ေပါက္ေတ ကေကးအို(cacao)ပင္က ရဟိပါေရ။ (အယင္ခါကတည္းကပင္ ေရွးဦး တုိင္းရင္းသားတိက ကေကးအုိပင္ကို အေမဇံုေတာအုပ္ထဲမွာ စတင္တြိဟိချပီးေက ယင္းကေကးအိုပင္က ရေရ အေစ့ကို အမွဳန္႕လုပ္ဂတ္ပါေရ။ ယင္းအေစ့မွဳန္႕ကို ကိုကိုးမွဳန္႕လို႕ ေခၚပါေရ။ ယင္းကိုကိုးမွဳန္႕ကို သႀကားနာင့္ ေရာပလိုက္ေက ေခ်ာကလစ္မွဳန္႕ျဖစ္လားပါေရ။ အယင္ေခါက္ စပိန္လူမ်ိဳးတိ အေမရိကတုိက္ကို အေျခခ်ဖို႕ လာဂတ္ေတခါ မက္စီကိုနယ္က ေဒသခံတုိင္းရင္းသားတိေရ ယင္းအမွဳန္႕နာင့္ ေဖ်ာ္ထားေရ အရည္ခါးခါးက ေသာက္သံုးနိန္ဂတ္စြာကို တြိရေရလို႕ မွတ္တမ္းတင္ထားခဖူးပါေရ။)

ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ တျခားမိုးေတာထဲက အပင္တိကိုလည္း ေဆး၀ါးထုတ္လုပ္ဖို႕ အသံုးျပဳကတ္ပါေရ။ ငွက္ဖ်ားေရာ ဂါကို ကုသေရ ကြီႏုိင္(Quinine)ဆီးတစ္မ်ိဳးကို မိုးေတာထဲမွာဟိေရ အပင္တစ္မ်ိဳး၏ အေခါက္ကနိန္ ထုတ္လုပ္ ေတလို႕ သိရပါေရ။ ကင္ဆာေရာဂါကူး ဆီးစြမ္းေကာင္းတစ္လက္ကိုလည္း မဒါဂတ္စကားႏုိင္ငံက မိုးေတာထဲမွာ ေပါက္ေတ ပယ္ရီ၀င္ကယ္လ္ (Periwinkle)လို႕ ေခၚေရ အျမဲစိမ္းအပင္တစ္ပင္က ရဟိပါေရ။ သိပၸံပညာရွင္တိ က မိုးေတာထဲက သူရုိ႕မသိ သိေရ အပင္တိကို ေလ့လာအသံုးခ်ျပီးေက ကင္ဆာနာင့္ တျခားေရာဂါတိကို ကုသႏိုင္ဖို႕လို႕ ေမွ်ာ္လင့္နိန္ကတ္ပါေရ။

မိုးေတာထဲကေက်းပ်ာယ္ တျခားသစ္အမ်ိဳးအစားတိကိုလည္း ထုတ္ယူႏုိင္ပါေရ။ ဥပမာ- မေဟာ္ဂနီ၊ ကြ်န္းသစ္၊ လွပေရ ပရိေဘာဂထည္တိထုတ္လုပ္စြာမွာ သံုးေရ rosewood စေရ သစ္ပင္တိပါ။

လစ္ဘရယ္စီးပြားေရးစနစ္သစ္ေႀကာင့္ စီးပြားျဖစ္အျပန္အလွန္မွီတြယ္နိန္ကတ္ရေရအျပင္ သဘာ၀ပတ္၀န္း က်င္ ေဂဟစနစ္အရလည္း အျပန္အလွန္အက်ိဳးျပဳနိန္ကတ္ရပါေရ။ ဥပမာ-စက္ရံုအလုပ္ရံုတိက ထုတ္လုပ္ လိုက္ေတ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္တိကို အပင္တိက စုပ္ယူသန္႕ရွင္းပီးပါေရ။ တကယ္လို႕ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ ဆိုဒ္ထုတ္လုပ္မွဳက မေလ်ာ့ဘဲနာင့္ မိုးေတာထဲမွာ ဟိေရ အပင္တိရာ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းလို႕ ေလ်ာ့လားခေက ကမၻာႀကီးက ပိုျပီးေက ပူလာဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။ ေယခါ ရီးခဲတိ ပိုေပ်ာ္လာျခင္း၊ ပင္လယ္ရီမ်က္ႏွာျပင္ျမင့္တက္လာ ျခင္းနာင့္ တျခား မလိုလားအပ္ေတ ေဘးအႏၱာရယ္တိကို က်ေရာက္စီႏိုင္ပါေရ။

အဂုလက္ဟိအေနအထားအရ မိုးေတာတိေရ တစ္ရက္ထက္တစ္ရက္ ျပဳန္းတီးလာစြာကို တြိရပါေရ။ နိန္႕တိုင္းဆိုေရပိုင္ မိုးေတာထဲက သစ္ပင္တိကို စီးပြားျဖစ္သစ္ထည္တိရဟိဖို႕ ခုတ္လဲနိန္ကတ္ပါေရ။ ငွက္ေပ်ာပင္နာင့္ တျခားစားပင္သီးပင္တိစိုက္ဖို႕ဆုိျပီးေက တခ်ိဳ႕ကလည္း ေတာကို ယွင္းပလုိက္ကတ္ပါေရ။ အပင္တိကို ခုတ္လဲျပီးေက လမ္းေဖာက္ကတ္ပါေရ။ ယင္းကုန္ထုတ္က႑မွာ လုပ္ကိုင္ကတ္ေတ လူတိနိန္ ထိုင္ဖို႕ ျမိဳ႕ရြာအသစ္တိကို ေဆာက္လုပ္ကတ္ပါေရ။ ေယဇူးနာင့္ ေတာျပဳန္းပါေရ။ တခ်ိဳ႕ဆိုေက အပင္တိကို ခုတ္ရံုမက မီးပါတုိက္ပလုိက္ပါေရ။ အပင္တိလဲလို႕ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္စုပ္ယူမွဳနည္းရံုမက ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ကိုပါ ထပ္ျပီးေက ထုတ္ပလိုက္ကတ္ပါသိေရ။

မိုးေတာလို႕ ဆိုေရပိုင္ မိုးေတာတိေရ မိုးရီအမ်ားႀကီးရဟိပါေရ။ အေမဇံုေတာတစ္ခုတည္းကပင္ ကမၻာ့မိုးရီ ထက္၀က္ေက်ာ္ကို သိုေလာင္ပီးထားပါေရ။ မိုးေတာထဲက အပင္တိေရ ရီကို ျမီးႀကီးထဲက စုပ္ယူျပီးေက လီထုထည္ကို မိုးတိမ္တိ၊ ျမဴတိအျဖစ္နာင့္ ျပန္ျပီးေက ထုတ္လႊင့္ပီးပါေရ။ မိုးေတာထဲက အပင္တိေရ ျမီႀကီးတိုက္စားျခင္းကိုလည္း ကာကြယ္ပီးထားပါေရ။ ကႏိုပီတိက မိုးရြာလို႕က်လာေရရီတိ ျမီသားနာင့္ ဒိုက္ရိုက္ထိျပီးေက တုိက္စားမွဳမဟိေအာင္ ကာကြယ္ထားပါေရ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ အပင္ျမစ္တိကလည္း ျမီႀကီးကို ဖက္ဆုပ္ထားျပီးေက ျမီသားလႊင့္ပါမလားေအာင္ ကာကြယ္ပီးပါေရ။ မိုးေတာထဲက ျမီသားေရ ေအေလာက္ အာဟာရဓာတ္မမ်ားပါ။ အာဟာရဓာတ္အမ်ားစုက အပင္တိထဲမွာရာ သိုေလွာင္ျပီး ဟိနိန္တတ္ ပါေရ။ အပင္တိသီက်လားေကေတာင္မွ ယင္းအပင္သီတိက ျမီထက္မွာပဲ ေဆြးျမည့္ျပီးေက ေနာက္အပင္တိ ရွင္သန္ဖို႕အတြက္ အာဟာရဓာတ္တိကို ပီးပါေရ။ တကယ္လို႕ အပင္တိျပဳန္းတီးလားေက ေနာက္ထပ္အပင္တိ ရွင္သန္မွဳအားနည္းပနာ ျမီသားတုိက္စားမွဳကို အားေကာင္းစီပါဖို႕။ က်လာေရရီတိကို ဆုပ္ကိုင္ထားဖို႕ အပင္တိလည္း မဟိပ်ာယ္ျဖစ္လို႕ ယင္းရီတိေရ ျမီသားတိကို ယူေဆာင္ပ်ာယ္ ေခ်ာင္းတိ၊ ျမစ္တိ၏ ေအာက္ပိုင္းေဒသတိကို လွ်ပ္တျပက္ ရီလႊမ္းမိုးျခင္းတိကုိ ျဖစ္ေပၚစီပါဖို႕။ ေယခါ ျပည္သူတိ၊ တိရိစၦာန္တိ၏ အသက္အိုးအိမ္စီးစိမ္တိကို ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးစီပါဖို႕။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ အပင္တိမဟိေက သတၱ၀ါတိ နိန္ထုိင္ဖို႕ နိန္ရာ ေပ်ာက္လားျပီးေက ရွင္သန္ဖို႕ ခက္ခဲလာပါဖို႕။ လူအပါအ၀င္ တျခားသတၱ၀ါတိ၏ စားေရးေသာက္ေရးကို အခက္ႀကံဳစီပါဖို႕။ တိရိစၦာန္တိ၏ အေကာင္ေရ နည္းပါးလားစီပါဖို႕။ ယင္းအတြက္နာင့္ မိုးေတာေရ ေဂဟစနစ္တစ္ခုထဲမွာ တစ္ဦးကိုတစ္ဦး ကိုင္းကြ်န္းမွီ၊ ကြ်န္းကိုင္းမွီ အျပန္အလွန္မွီခိုနိန္ကတ္ေတ အပင္တိ၊ တိရိစၦာန္တိ၊ လူတိအတြက္ အေရးပါလွပါေရ။ မိုးေတာထဲက သယံဇာတတိကို ေရရွည္စားႏုိင္သံုးႏုိင္ဖို႕အတြက္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ စနစ္တက် ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းမွဳတိ ျပဳလုပ္သင့္ပါေရ။

မွီျငမ္းခ်က္
1. Stille, Darlene R.; 'Tropical Rain Forests', Grolier Publishing, Canada, 1999.
2. Rainforest Cocern, 'Why Are Rainforests Important?", accessed December 26, 2009.