ဆုိင္ကလုန္း ဂီရိ၏ ဒဏ္ခတ္သံ

ႏွစ္စုိင္ႏွစ္တုိင္း ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္မွာ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တုိင္း ၅ လံုးေလာက္စီ ျဖစ္ေပၚတတ္ျပီးေက ေအႏွစ္ခါေတာ့ အားလံုးသိကတ္ေတအတုိင္း ဆုိင္ကလုန္း ဂီရိေရ ရခုိင္ျပည္ကို ေအာက္တုိဘာလ ၂၂ ရက္နိန္႕က ၀င္ေရာက္တုိက္ခတ္လို႕ လားခပါေရ။ တစ္နာရီကို ကီလိုမီတာ ၁၇၀ ထိ လီတိုက္အားဟိချပီးေက ကမ္းရိုးတန္းေဒသတိမွာ ဒီေရ ၁၂ေပေက်ာ္ထိ ျမင့္တက္ခေရလို႕ ဆိုပါေရ။ ကစၦပနဒီ အရိဘက္ကမ္းက ေသလာဂီရိေရ ရခုိင္သားတိအတြက္ မြန္ျမတ္လွစြာေသာ ဗုဒၶဘာသာနန္႕ မဂၤလာအေပါင္းကို ေဆာင္ႀကဥ္းပီးသေလာက္ ေအဂီရိကေတာ့ အမဂၤလာ အနိဌာရံုတိကိုရာ ေဆာင္ႀကဥ္းလာခပါေရ။ အျပစ္မဲ့ရခုိင္သူရခုိင္သားတိ ယင္းအမဂၤလာ၏ အက်ိဳးဆက္ကို ဆက္လက္ခံစားနိန္ရဆဲပါ။
ဆိုင္ကလုန္းဂီရိကေတာ့ ၀င္ေရာက္ တုိက္ခတ္ျပီးလို႕ အားအင္ေလ်ာ့ပါးလို႕ လားခပါပ်ာယ္။ ေယေကေလ့ မုန္တိုင္းခံ ရခုိင္ျပည္သူတိ၏ ဒုကၡကေတာ့ ေလ်ာ့လုိ႕မလားပါသိ။

အစိုးရ စာရင္းအရဆိုေက မုန္တိုင္းဒဏ္ေႀကာင့္ လူေပါင္း ၁ သိန္း ၂ ေသာင္းေလာက္ အုိးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ကတ္ရေရလုိ႕ဆိုပါေရ။ အစိုးရက လူေပါင္း ၄၅ ေယာက္အနည္းဆံုး သီေရလို႕ ေျပာေကေလ့ ေဒသခံတိအဆိုအရ ေျမပံုတစ္ျမိဳ႕တည္းမွာပင္ အနညး္ဆံုး လူ ၁၀၀ ၀န္းက်င္ သီလားေရလုိ႕ ဆိုပါေရ။ စုိက္ပ်ိဳးထြန္ယက္ေျမ ဧကေပါင္း ၁ ေသာင္း ၇ ေထာင္ ၅ ရာ၊ ငါးပုစြန္ကန္ ဧကေပါင္း ၅ ေသာင္း ၀န္းက်င္ ပ်က္စီးကတ္ရေရလုိ႕ ကုလသမဂၢ၏ လူသားခ်င္း စာနာကူညီေရး အဖဲြ႕ႀကီး OCHA က သူ႕၏ ႏို၀င္ဘာလ ၃၀ ရက္နိန္႕က ထုတ္ေတ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါေရ။ ငါးဖမ္းဘုတ္တိ၊ ကြဲၽႏြားတိ၊ တာတမံတိ၊ အိုးအိမ္ေက်ာင္းအေဆာက္အအံု စေရ တျခား ပစၥည္းဥစၥာ ဆံုးရွံဳးမွဳတိကလည္း အမ်ားႀကီးပါ။ ေအခ်င့္တိက မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိကို ေရရွည္နလံထူရခက္စီေရ ဆံုးရွံဳးမွဳတိ ျဖစ္ပါေရ။

ခ်စ္စရာ့ ရကၡိတစိတ္
မုန္တုိင္းတုိက္ခတ္ျပီးလို႕ ႏွစ္လထဲကို ေရာက္လာေကေလ့ မုန္တုိင္းခံ ျပည္သူအမ်ားစုကေတာ့ နဂိုအေျခအေနကို မေရာက္ႏိုင္ပါသိ။ စားဖို႕ေသာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတကာNGOတိ၊ ရခုိင္လူမွဳအဖဲြ႕အစည္းတိ၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတိကို အားကိုးနိန္ရတုန္း ျဖစ္ပါေရ။ ရခုိင္သဟာယအသင္းကဆိုေက မုန္တိုင္းတိုက္ျပီး ၂၄ ရက္ကနိန္ ဆန္တိ ၀ီပီးခပါေရလတ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာအဖဲြ႕(WFP) စေရ အဖဲြ႕တိက ဆန္တိကို ၀ီပီးလာကတ္ပါေရလတ္။ အကူအညီပီးနိန္ေရ လူတစ္ေယာက္၏ေနာက္ဆံုးစာရင္းအရ WFPမွာ ၀ီစရာ ၃လစာ ဆန္ ဟိသိေရလို႕ ဆိုပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ အခင္ႀကီးဦးေအးသာေအာင္ဦးေဆာင္ေရ ALDအဖဲြ႕ကလည္း အကူအညီတိကို ကုိယ္တုိင္ဆင္းျပီးေက ပီးကတ္ပါေရ။ ႏိုင္ငံတကာရခုိင္အမ်ိဳးသားအသင္း WAOကလည္း သိန္းေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ေရ ရံပံုေငြတိကို ေကာက္ခံလို႕ ကူညီပီးနိန္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ တျခားအဖဲြ႕အစည္းတိလည္း အမ်ားႀကီးပါ။ ေက်ာက္ျဖဴက ေဒသခံအဖဲြ႕တစ္ခုဆိုေက ရခုိင္ျပည္နယ္နိန့္လုပ္ဖို႕အတြက္ စီစိုင္နိန္စြာကနိန္ မုန္တုိင္း၀င္လာလုိ႕ ဒုကၡေရာက္ကတ္စြာနန္႕ လီေဘးကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ငန္းဘက္ကို ေျပာင္းျပီးေက လုပ္လားခကတ္ေတလုိ႕ သိရပါေရ။

ေအပိုင္ အေရးႀကီးေရခါ အားလံုး ၀ုိင္းျပီးေက ကူညီကတ္စြာေရ ခ်စ္စရာ ရကၡိတစိတ္ဓာတ္ေခ်ပါ။ ရခုိင္ျပည္သူတိအတြက္ ဆိုေရ ဦးတည္ခ်က္နန္႕ အားလံုးေသာ ရခုိင္အဖဲြ႕အစည္းတိက မႀကံဳစဖူး ရံပံုေငြေကာက္ခံ ကူညီမွဳေရ ေအတစ္ႀကိမ္ အမ်ားဆံုးဟိပါဖို႕။ ေယေကေလ့ လူမွဳအဖဲြ႕အစည္းတိေရ လူမ်ား၏ အလွဴေငြေပၚမွာ မွီျပီးေက ပံ့ပိုးရစြာျဖစ္ေရအတြက္ေႀကာင့္ ေနာက္ထပ္ဇာေလာက္ ႀကာရွည္ေထာက္ပံ့ႏိုင္ဖို႕လဲ ဆိုစြာက စိုးရိမ္စရာပါ။ ေနာက္ဆံုးသိရေရ သတင္းအရ ဆိုေက အကူအညီပီးနိန္ကတ္ေတ ျပည္တြင္းအဖဲြ႕အစည္းတိက ေကာင္းနည္းလားပ်ာယ္လို႕ ဆိုပါေရ။ OCHA၏ ခန္႕မွန္းခ်က္အရ အမွန္တကယ္ လုိအပ္ေငြမွာ သန္းေပါင္း ၅၃ သန္း ျဖစ္ေကေလ့ ေလာေလာဆယ္ထိ ႏုိင္ငံတကာက ေဒၚလာ ၁၈ သန္းကို ကတိျပဳလွဴဒါန္းထားျပီးေက ကုလသမဂၢ ဗဟိုအေရးေပၚကူညီေရးရံပံုေငြထဲက သန္း ၆ သန္း၊ စုစုေပါင္း သန္း ၂၄ သန္းရာ ရထားပါသိေရ။ လိုအပ္ေငြ၏ ထက္၀က္ေတာင္ မျပည့္ပါသိ။

ရီ
လုိအပ္ခ်က္တိ အမ်ားႀကီးထဲက အေရးအႀကီးဆံုးကေတာ့ ေသာက္ရီသန္႕ပဲ ျဖစ္ပါေရ။ ေသာက္ရီတြင္းတိကို ညစ္ညမ္းရီ၀င္လားလို႕ ေသာက္သံုးရီအခက္အခဲတိကလည္း ဟိတုန္းပါသိ။ ကြ်မ္းက်င္သူတိ၏ အဆိုအရ လူတစ္ေယာက္ေရ အစာမစားပဲ ရက္ ၅၀ တုိင္ေအာင္နိန္ႏိုင္ေကေလ့ ရီမေသာက္ပဲ ၃၊ ၄ရက္ေတာင္ မနိန္ႏိုင္လို႕ဆိုပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႕လဲဆိုေက လူခႏၶာကိုယ္၏ ၅၀ ရာခုိင္ႏွဳန္းေက်ာ္ေရ ရီဓာတ္တိနန္႕ ဖြဲ႕စည္းထားလုိ႕ပါ။ တျခားအာဟာရတိနန္႕ အလီးခ်ိန္အားျဖင့္ ယွဥ္လုိက္ေက ရီက လူ႕ခႏၶာကုိယ္အတြက္ အလိုအပ္ဆံုးအရာပါ။ နိန္စုိင္ အသက္ရွဳျခင္း၊ ေခြ်းထြက္ျခင္း၊ က်င္ႀကီးက်င္ငယ္စြန္႕ျခင္းတိက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာဟိေရ ရီဓာတ္တိကို ေလ်ာ့ပါးစီပါေရ။ ယင္းအတြက္နန္႕ ကုန္လားခေရ ရီဓာတ္ကို ျပန္လည္အားျဖည့္ပီးဖို႕ လုိအပ္ပါေရ။

ရီဓာတ္မလံုေလာက္ပဲ ခႏၶာကိုယ္ထဲကနိန္ ရီဓာတ္ ၅ရာခုိင္ႏွဳန္းထိ ဆံုးရွံဳးလားခေက ေအာက္ပါလကၡဏာတိကို ခံစားလာႏိုင္ပါေရ။
၁။ ႏွလံုးခုန္ျမန္လာျခင္း၊
၂။ အသက္ရွဴျမန္လာျခင္း၊
၃။ ေခြ်းထြက္နည္းျခင္း၊
၄။ သီး (ဆီး) နည္းျခင္း၊
၅။ ခႏၶာကိုယ္ အပူခ်ိန္တက္လာျခင္း၊
၆။ အလြန္အမင္း ႏြမ္းနယ္လာျခင္း၊
၇။ ႀကြက္သားတိ ကိုက္လာျခင္း၊
၈။ ေဂါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေဂါင္းမူးျခင္း၊
၉။ ျခီလက္မ်ားမွာ စူးစူးရွရွ ခံစားမွဳတိ ရလာျခင္း ရို႕ျဖစ္ပါေရ။

ရီဓာတ္ ၁၀ ရာခုိင္ႏွဳန္း ဆံုးရွံဳးလားေကေတာ့ခါ ေအာက္ပါလကၡဏာျပင္းတိကို ခံစားလာႏိုင္ပါေရ။
၁။ ေအာ့အန္ျခင္း၊
၂။ ႀကြက္သားမ်ား အလြန္အမင္းကိုက္ခဲလာျခင္း၊
၃။ အရီျပား ကဲြျခင္း၊
၄။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း အလြန္အမင္းျမန္လာျခင္း၊
၅။ အျမင္အာရံု ေမွးမိန္လာျခင္း၊
၆။ သီးေပါက္လွ်င္ နာက်င္လာျခင္း၊
၇။ စိတ္ရွဳပ္လာျခင္း၊
၈။ အသက္ရွဴရ ခက္လာျခင္း၊
၉။ တ ျခင္း (seizures)
၁၀။ ရင္ဘတ္နန္႕ ၀မ္းနာျခင္း
၁၁။ သတိေမ့ျခင္း။

လြန္ခေရ အပတ္ကေတာ့ခါ မိုး ၃ ရက္ေလာက္ရြာခလို႕ ရီကိစၥနည္းနည္း သက္သာလားခပါေရ။ ရီမျပတ္လားစီဖို႕ အတြက္ အဖဲြ႕တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း အ၀ီစိတြင္းတူးဖို႕၊ ဟိေရ ရီကန္တိ ညစ္ပတ္နိန္စြာကို ျပန္ပ်င္ဖို႕ လုပ္နိန္ကတ္ပါေရ။ အ၀ီစိရီကလည္း ေပ ၂၀၀ ထိတူးေကေတာင္ ရီက ေကာင္း မသန္႕လုိ႕ စက္ယႏၱရားတိနန္႕ ပိုအနက္ တူးႏိုင္ဖို႕ လုိေရလုိ႕ ျပည္တြင္းကူညီေရးအသင္း၀င္တစ္ေယာက္ အေျပာအရ သိရပါေရ။ ေႏြရာသီဆိုေက ရီယွားပါးမွဳ ပိုဆိုးႏုိင္လို႕ အ၀ီစီတြင္းတိကုိ အခ်ိန္မွီတူးႏိုင္ေက ေနာင္ေရရွည္အတြက္လည္း အဆင္ေျပလားဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။

အစားအစာ
ႀသစေႀတးလ်၊ အေမရိက စေရ ဗမာအစိုးရနန္႔ ပနံမသင့္ေရ ႏုိင္ငံတိက ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာအဖဲြ႕ WFP (World Food Program)ကနိန္တဆင့္ လွဴဒါန္းဖို႕လို႕သိရပါေရ။ မတ္ထရစ္တန္ ၃၃၀၀ ဟိေရ အစားအေသာက္ လူသံုးကုန္တိကို ျဖန္႕ျဖဴးပီးနိန္ေရလို႕ OCHA အစီရင္ခံစာက ဆုိပါေရ။ ေနာက္ထပ္ အစားအစာ မတ္ထရစ္တန္ ၂၇၀၀ ကို စစ္ေတြ၊ ေျမပံု၊ ေက်ာက္ျဖဴ ျမိဳ႕တိကို ေလာေလာဆယ္ တင္ပို႕ဖို႕ဟိျပီးေက မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိအတြက္ မွ်၀ီပီးလာဖို႕လို႕ သိရပါေရ။ တျခားေဒသခံအဖဲြ႕အစည္းတိကလည္း ပံ့ပိုးကူညီနိန္ကတ္ပါေရ။ ယင္းအတြက္နန္႕ မုန္တုိင္းသင့္ ျပည္သူတိအတြက္ အစားအေသာက္ကေတာ့ လူတိုင္းအတြက္ မလုံေလာက္သိေကေလ့ ေလာေလာဆယ္အထိေတာ့ နိန္သာထိုင္သာ အေျခအေနမွာ ဟိနိန္ပါေရ။

နိန္ထုိင္ေရး
OCHA အစီရင္ခံစာအရ တာေပါလိမ္အဟတ္ေပါင္း ၉၃၀၀ ေက်ာ္၊ ျခင္ေထာင္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္၊ ေစာင္ေပါင္း ၆၀၀၀ေက်ာ္ နန္႕ တျခားအသံုးအေဆာင္ပစၥည္းတိကို ပီးထားေရလုိ႕ဆိုပါေရ။ ေယေကေလ့ ယင္းခ်င့္ေရ တကယ္တမ္း အုိးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ေတ လူ ၁ သိန္း ၂ ေသာင္းနန္႕ ယွဥ္လုိက္ေက မေျပာစေလာက္ပဲ ဟိပါသိေရ။
တခ်ိဳ႕က အဖဲြ႕အစည္းတိက ယာယီတဲတိ ထိုးပီးပါေရလတ္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း လဟာျပင္မွာ တာေပၚလင္မိုးလို႕နိန္ကတ္ရတုန္းပါသိ။ နိရဥၥရာသတင္းဌာနနန္႕ မိန္းျမန္းစြာမွာ ဦးေအးသာေအာင္က တခ်ိဳ႕ရြာသားတိေရ ပီးေရ တဲတိကို မယူ၀ံ့ႀကေႀကာင္း၊ ဇာျဖစ္လုိ႕လဲဆိုေက ယင္းတဲကို ျပန္အပ္ကတ္ရဖုိ႕ျဖစ္ေႀကာင္း၊ တကယ္လို႕ တစ္ခုခု ဥပမာ မီးစက်လို႕ အေပါက္ေခ် ေပါက္လားေက ေလ်ာ္ေႀကးပီးကတ္ရဖို႕ျဖစ္ေႀကာင္း ရြာသားတိကို ကိုးကားလို႕ ေျပာျပလားခပါေရ။

လီေဘးဒုကၡသည္တိကို အမ်ားႀကီးအကူအညီပီးနိန္ေရ ရခုိင္အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုကလည္း တာေပါလိမ္ဟတ္တိကို ၀ီပီးေႀကာင္း၊ တျခားလူတိကို တာေပါလိမ္ကို မလုိခ်င္လုိ႕ ေဒသထြက္ အုန္းတိ၊ ဓနိတိ ၀ယ္ဖို႕ ဖဲ့ခ်ာပီးကတ္ေႀကာင္း ယင္းအဖဲြ႕က ေျပာျပပါေရ။ အုန္းတိ၊ ဓနိတိ ေရာင္းလိုက္ေတ ေဒသခံတိမွာလည္း ဖဲ့ခ်ာ ရလားလုိ႕ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ အဆင္ေျပလားကတ္ေႀကာင္း ေျပာျပပါေရ။ တခ်ိဳ႕ကလည္း မိမိအိမ္ကို ကိုယ္ထူကိုယ္ထ ျပန္ပ်င္ဖို႕ႀကိဳးစားတုန္းသိလို႕လည္း ႀကားသိရပါေရ။

နဂိုအေျခအေနကို ေရာက္ဖို႕အတြက္ အခ်ိန္ယူျပီးေက ဆက္လက္ပံ့ပိုးႀကရဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။ နဂိုကတည္းက တစ္နိန္႕စားဖုိ႕ကို မနည္းယွာလုိ႕ ရုန္းကန္နိန္ကတ္ရစြာမွာ အဂုကိုယ့္ေဂါင္းထက္က ေခါင္းမိုးလည္းေျပာင္၊ ကိုယ့္ေဘးက နံရံေလ့ ေျပာင္၊ အားလံုးေျပာင္လားကတ္ပါပ်ာယ္။

ျမန္မာ့အလင္း သတင္းစာ အရဆိုေက နပတ တုိင္းမွဴး စိုးသိန္းေရ မင္းျပားကို ေရာက္လာပါေရလတ္။ ေယေကေလ့ လီေဘးသင့္ျပည္သူတိကို ကူညီေရ သတင္းတစ္ခုေလ့ မပါပါ။ ေအေလာက္ဒုကၡေရာက္နိန္စြာကိုေတာင္ 'ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို စစ္ေဆး'ဆိုေရ ေဂါင္းစုိင္နန္႕ ၀ါဒျဖန္႕ေကာင္းနိန္တုန္း။ တကယ္တမ္းျဖစ္သင့္စြာက 'ေဒသျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို စစ္ေဆး'လုိ႕ရာျဖစ္သင့္ပါေရ။ ျပည္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းတိကို မႀကည့္ခပံုေပါက္ပါေရ။ နဂိုကတည္းက မဖြံျဖိဳးစြာမွာ အဂု ဂ်ီးကပ္လမြဲျဖစ္နိန္ကတ္ရပါပ်ာယ္။ ယင္းခ်င့္ကိုေတာင္ မ်က္ႏွာေျပာင္တုိက္လို႕ ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရးဆိုျပီးေက ၀ါဒျဖန္႕ေကာင္းတုန္းပါသိ။

က်န္းမာေရး
မုန္တုိင္းက်ျပီးစ ေအာက္တိုဘာ ၂၂ ရက္ကနိန္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၄ ရက္နိန္႕ လူနာေပါင္း အေယာက္ ၂ ေသာင္း၀န္းက်င္ကို ကုသပီးခေရလို႕ က်န္းမာေရးလုပ္ငန္းရပ္တိကို လုပ္ေဆာင္နိန္ေရ အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခု၏ စစ္တမ္းအရ သိရပါေရ။ ယင္းအထဲက အမ်ားစုေရ ပြန္းပဲ့ျခင္း၊ မ်က္စိနာျခင္း၊ ၀မ္းပ်က္ျခင္း စေရ ေရာဂါလကၡဏာတိကို ခံစားနိန္ရေရလုိ႕ ဆုိပါေရ။ UNFPA-MMAအဖဲြ႕က က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းတိက ေျမပံုျမိဳ႕မွာ ေဆးခန္းဖြင့္လွစ္ျပီးေက ကုသပီးနိန္ပါေရ။ ယင္းအဖဲြ႕ကပ်ာယ္ တျခား ေျမပံုျမိဳ႕နယ္က ရြာ ၂၈ ရြာကို လွည့္ျပီးေက ေဆး၀ါးကုသမွဳတိကို လုပ္ပီးပါေရ။ UNFPA-MSI အဖြဲ႕ကလည္း ေက်ာက္ျဖဴျမိဳ႕နယ္က ရြာ ၁၂ ရြာကို လွည့္လည္ ကုသပီးပါေရ။ ယင္းအဖဲြ႕တိကပဲ တျခားသန္႕စင္ေရး ပစၥည္းတိ၊ ေဆး၀ါးတိကို ပီးခပါေရ။ အဂုက်လာေရ ကုလသမဂၢဗဟိုရံပံုေငြနန္႕ဆိုေက ယင္းလွည့္လည္ကုသေရးလုပ္ငန္းတိကို ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္လားႏိုင္ဖို႕လုိ႕လည္း သိရပါေရ။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ တျခားအဖဲြ႕အစည္းတိကလည္း ရဟိေရ အခ်က္အလက္တိကို လုိက္လို႕ အေရးႀကီးေရ ရြာတိကုိ ဦးစားပီး ကူညီပီးနိန္ကတ္ပါေရ။ အထူးသျဖင့္ မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိထဲက အေခ်တိ၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္တိကိုလည္း လုိအပ္ေတ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳတိကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ကူညီပီးနိန္ေရလုိ႕ ဆိုပါေရ။ ေယေကေလ့ လုိအပ္ခ်က္နန္႕ ပီးႏိုင္ေရ အကူအညီက မမွ်ျဖစ္နိန္တုန္းလို႕ ဆိုပါေရ။

ကုိယ္ခႏၶာက်န္းမာေရးကေတာ့ လတ္တေလာ ကုသလုိ႕ရေကေလ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကေတာ့ အခ်ိန္ယူရပါဖို႕။ လူတုိင္းေရ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္တစ္ခု က်ေရာက္တုိင္း အလြန္အမင္းစိတ္ဖိစီးမွဳဒဏ္ကို ခံရတတ္ပါေရ။ အထူးသျဖင့္ မိမိခ်စ္ခင္တြယ္တာေရ လူတစ္ေယာက္ေယာက္ဆံုးရွံဳးလားေက ရူးမတတ္ခံစားကတ္ရပါဖို႕။ ယင္းခံစားရေရလူတိထဲမွာေတာင္ အမ်ိဳးသမီးနန္႕ အရြယ္မေရာက္သိေရ အေခ်တိက ပိုစိုးရိမ္ရပါေရ။ ယင္းလူတိကုိ ႏွစ္သိမ့္ပီးဖို႕ အနားမွာ ျခံရံအားျဖည့္ပီးဖို႕ ေဆြမ်ိဳး၊ သငယ္ခ်င္းတိ လုိအပ္ပါေရ။ ေရရွည္ႀကည့္ရွဳေစာင့္ႀကည့္ပီးဖို႕ လုိအပ္ပါေရ။

၁၉၈၈ ခုႏွစ္က နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံမွာလည္း ဘိုလာ(Bola) ဆိုေရ ဆုိင္ကလုန္းတစ္ခု တုိက္ခပါေရ။ ႏိုင္ငံ၏ စိုက္ပ်ိဳးေက်းလက္ေဒသတိကို ဒုကၡအႀကီးအက်ယ္ပီးခပါေရ။ မုန္တုိင္းတုိက္ျပီးလို႕ ၅ ႏွစ္အႀကာမွာ မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိကို ျပန္လည္စစ္ေဆးႀကည့္ေရခါ ယင္းအထဲက ၁၂ ရာခုိင္ႏွဳန္းေရ ျဖစ္ရပ္လြန္စိတ္ဖိစီးမွဳ လကၡဏာရပ္တိကို ျပသနိန္ေရလို႕ဆိုပါေရ။ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္က ျပဳလုပ္ခေရ ေလ့လာခ်က္တစ္ခုအရလည္း ပစၥည္းဥစၥာဆံုးရွံဳးမွဳ၊ မိမိခ်စ္ခင္သူ သီဆံုးမွဳတိေရ ခံစားရေရ အာရံုေႀကာ ခ်ိဳ႕ယြင္းအားနည္းလာမွဳ၊ မုန္တုိင္းလြန္စိတ္ဖိစီးမွဳတိနန္႕ တုိက္ရုိက္ဆက္စပ္နိန္ေရလုိ႕ ဆိုပါေရ။ နဂိုအေျခအေနကို ျပန္ေရာက္ဖို႕အတြက္ စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ အားပီးမွဳ၊ လူက်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ေထာက္ပံ့မွဳ (moral support)တိအေပၚအမ်ားႀကီး မူတည္ေႀကာင္း ေဖာ္ျပထားပါေရ။ လူပုဂၢိဳလ္ကိုလုိက္လုိ႕ ယင္းဖိစီးမွဳကို တုန္ျပန္စြာ၊ ျပန္လည္ နလံထူစြာ ကလည္း ကြာျခားတတ္ပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ေရရွည္ေစာင့္ႀကပ္ႀကည့္ရွဳလားဖို႕ လုိအပ္ပါေရ။

ပညာေရး
အစိုးရဘားဂ်တ္၏ ၃ ရာခုိင္ႏွဳန္းေလာက္ကိုပဲ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးအတြက္ သံုးေရ ဗမာႏုိင္ငံမွာ အဂုဆိုေက အနာမွာ ဒုတ္က် ျဖစ္ရပါပ်ာယ္။ စာသင္ေက်ာင္းတိ၏ ၅၆ ရာခုိင္ႏွဳန္းပ်က္စီးလားေရလုိ႕ သိရပါေရ။ အတန္းတင္စာေမးပဲြႀကီးကလည္း ေနာက္ႏွစ္လေလာက္ဆိုေက က်ပါဖုိ႕ပ်ာယ္။ မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိအထဲမွာ အစိုးရိမ္ရဆံုးက အထက္မွာ ေျပာခေရပိုင္ အေခ်တိနန္႕ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္တိပါ။ အေခ်အရြယ္မွာ ေအပိုင္ ေဘးအႏၱရာယ္ႀကီးတစ္ခုနန္႕ ႀကံဳလုိက္ရေက ယင္းအေခ်တိစိတ္ထဲမွာ trauma (လွ်ပ္တျပက္နာက်င္တုန္လွဳပ္စိတ္) ၀င္လားတတ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္အေခ်တိကို ကူညီဖုိ႕က သူ႕သငယ္ခ်င္းတိနန္႕ ေျပးလႊားကဇတ္ျပီးေက traumaကို မိန္႕လားေအာင္ လုပ္ပီးစြာက အေကာင္းဆံုးပါ။ ယင္းပိုင္လုပ္ပီးႏုိင္ဖို႕အတြက္ ေက်ာင္းအေဆာက္အအံုတိက အေရးႀကီးပါေရ။

ေလာေလာဆယ္မွာ UNICEFနန္႕ အစိုးရ ပညာေရးဌာနရို႕ ပူးေပါင္းျပီးေက ယာယီစာသင္နိန္ရာ ၁၅၀ ကို ျပဳလုပ္ပီးထားေရလုိ႕ OCHAအစီရင္ခံစာအရ သိရပါေရ။ ႏိုင္ငံတကာ အန္ဂ်ီအုိတိကလည္း စာသင္ေက်ာင္း ၄၀ကို ေဆာက္လုပ္ဖို႕ အစိုးရပါးက ခြင့္ျပဳခ်က္ ရထားပ်ာယ္လုိ႕လည္း သိရပါေရ။ ရခုိင္သဟာယအသင္းကလည္း အစိုးေက်ာင္းမဟုတ္ေတ အျပင္ေက်ာင္းတိကို ရြာ ၆ ရြာမွာ ေဆာက္လုပ္ဖို႕ စီစိုင္နိန္ေရလုိ႕လည္း သိရပါေရ။ ယူနီဆက္ဖ္နန္႕ အစိုးရေပါင္းျပီးေက စိတ္ပိုင္းလူမွဳ သင္တန္းတိကို အစိုးရေက်ာင္းနန္႕ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ေက်ာင္းတိက ဆရာတိကို သင္ႀကားပို႕ခ်လားဖုိ႕လို႕လည္း သိရပါေရ။

အျပင္ကလူတိ ဇာလုပ္ကတ္ဖုိ႕လဲ
ျပည္ပကို ေရာက္ဟိနိန္ေရ ရခုိင္သူရခုိင္သားတိကေတာ့ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေအကိစၥကို ကမၻာက မမိပေပ်ာက္မဟိလားေအာင္ ႀကိဳးစားကတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ ဂီရိသတင္းကို ေစာင့္ႀကပ္မွ်၀ီပီးလားကတ္ရဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။ ရံပံုေငြရေအာင္ ရံပံုေငြရွာပဲြ၊ စ်ီးေရာင္းပဲြတိ ထပ္လုိ႕ လုပ္လားကတ္ရဖို႕ျဖစ္ပါေရ။ လိုအပ္ေတ ေငြ၏ ထက္၀က္ေလာက္ပဲ ရသိေရအတြက္ေႀကာင့္ တျခားႏိုင္ငံတိက လွဴလာေအာင္ တုိက္တြန္းကတ္ရဖို႕ ျဖစ္ပါေရ။ အခုေလာေလာဆယ္ထိ ကမၻာ့အခ်မ္းသာဆံုးႏိုင္ငံထဲက တစ္ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္ေတ၊ အာသွ်ေဒသမွာ အလွဴအတန္းအႀကီးဆံုးလည္း ျဖစ္ေတ ဂ်ပန္က ေဒၚလာ ၅ သိန္းပဲ လွဴထားသိေရလုိ႕ သိရပါေရ။ ယင္းခ်င့္ေရ တျခား ႀသစေႀတးလ်၊ အေမရိကရို႕နန္႕ ယွဥ္လုိက္ေက ေကာင္းနည္းလြန္းနိန္ပါေရ။ ယင္းအတြက္ေႀကာင့္ ဂ်ပန္အစိုးရ၊ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးဌာနကို စာပို႕ကတ္ရပါဖို႕။ ယင္းပိုင္ပ်ာယ္ ေနာ္ေ၀း၊ ဆြီဒင္စေရ ႏိုင္ငံတိကိုလည္း စာပို႕ကတ္ရပါဖို႕။ သူရို႕ကူညီေကအျမတ္၊ မကူညီေက အရင္းပါ။

ခ်စ္စရာ့ ရကိၡတစိတ္နန္႕ မုန္တုိင္းခံျပည္သူတိအတြက္ဆိုေရ ဦးတည္ခ်က္ကို အရင္းတည္ပနာ အားလံုး၀ုိင္း၀န္းျပီးေက ဆက္လက္ႀကိဳးစားႀကည့္ကတ္ပါေမ။ ဒုကၡေရာက္ျပည္သူတိကို ကူညီသူအားလံုး စိတ္က်န္းမာ၊ ကိုယ္ခ်မ္းသာကတ္ပါစီ။

မွီျငမ္း
၁။ ျပည္တြင္းမွ ကူညီနိန္ကတ္သူတိ (Inside Sources)
၂။ Myanmar Information Management Unit (MIMU), http://www.themimu.info, accessed on December 24, 2010
၃။ Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, United Nations, http://girirelief.net/wp-content/uploads/2010/12/OCHA-Report-10-November-30-2010.pdf, accessed on December 18, 2010
၄။ Mayo Clinic, Nutrition and Healthy Eating, http://www.mayoclinic.com/health/water/NU00283, accessed on December 22, 2010
၅။ Symptoms of Dehydration ,http://www.symptomsofdehydration.com/, accessed on December 22, 2010
၆။ Insel. Paul M.; Roth, Walton T.; Core Concepts in Health with Additional Readings from Georgia Institute of Technology, 10th Edition, Mc Graw Hill, New York, 2008.
၇။ Narinjara, Interview with General Secretary of Arakan League for Democracy (ALD) On His Recent Trip to the Affected Areas of Cyclone Giri and His Assistance to the Victims, http://www.narinjara.com/details.asp?id=2813, accessed on December 21, 2010